ایرانیان جهان - اقتصاد 24 - امروز بنا به تاکید کارشناسان اقتصادی، سیاست‌های ارزی کشور باید به سمتی تک‌نرخی شدن حرکت کند، اما باید پذیرفت این تک‌نرخی شدن ممکن است آسیب‌هایی از جمله گران شدن برخی کالا‌ها و افزایش تورم داشته باشد. از این رو دولت باید قبل از هر اقدامی زیرساخت اجرای چنین اقدامی را فراهم کند نه اینکه بگذارد خسارت چنین اقدامی روزگار مردم را سیاه کند.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
هر چند که پس از شروع تحریم‌های دولت‌های غربی در ابتدای انقلاب مسئله مقابله با تحریم‌ها نیز بلافاصله مطرح شد، اما طی ده سال اخیر بود که مسئله دلار زدایی به عنوان راه حلی متناسب برای مقابله با تحریم‌ها مطرح شد و جدیدترین نمود این سیاست عضویت ایران در سازمان‌هایی مانند پیمان شانگهای و بریکس بود. تلاش برای دلار زدایی از مبادلات اقتصادی در ابتدا از قرارداد‌های تجاری شروع شد و رفته رفته تسری یافت. در بین پس از شدت گرفتن تحریم‌ها در سال 1397 مقوله ارز چند نرخی و جهش‌های قیمت ارز در بازار آزاد و به تبع آن ایجاد رانت در تخصیص‌های ارز مسافرتی و تجاری پاشنه آشیلی برای مبحث ثبات اقتصادی و تحقق دلار زدایی در کشور شد.
به گزارش اقتصاد 24، در همین راستا تلاش‌هایی برای تک نرخی کردن ارز و نزدیک کردن نرخ‌ها به یکدیگر در بانک مرکزی، دولت و مجلس شورای اسلامی صورت گرفت. به همین جهت در اولین مرحله، ارز 4200 تومانی که مشهور به ارز جهانگیری بود از نظام بانکی حذف و در ادامه تلاش‌هایی برای تعدیل نرخ ارز در سامانه نیما و اصلاح لیست کالاهایی که مشمول دریافت ارز دولتی می‌شوند صورت گرفت. در نهایت دولت چهاردهم در راستای سیاست دلار زدایی از نظام اقتصادی کشور تصمیم به تاسیس بازاری برای مبادله ارز تجاری به نرخ توافقی گرفته و عملا این تصمیم به معنای حذف دیگر نرخ‌های ارز به جز ارز مربوط به واردات کالا‌های اساسی و دارو خواهد بود.
تک نرخی کردن ارز یک هدف اقتصادی صحیح است، اما... در همین رابطه مسعود دانشمند، عضو فدراسیون حمل‌ونقل کشور در مورد میزان موفقیت این سیاست در تک نرخی کردن ارز در کشور و پیشرفت در اجرای سیاست دلار زدایی به اقتصاد 24 گفت: اصولا تک نرخی کردن ارز یک هدف اقتصادی صحیح است، اما نحوه اجرای این عملیات صحیح نیست. بدیهی است که تک نرخی شدن ارز موجب از میان رفتن بسیاری از رانت‌های ارزی شده و بر سلامت و شفافیت فضای اقتصادی کشور می‌افزاید. لازم به ذکر است که تک نرخی شدن ارز موجب می‌شود که قیمت تمام شده و قیمت مصرف کننده در کالا‌های وارداتی مشخص و سود تجار و دلالان نیز واضح شود؛ این موضوع برای نهاد‌های برنامه ریز و تصمیم گیرنده و همچنین نهاد‌های نظارتی و مالیاتی بسیار حائز اهمیت بوده و به مردم و فعالان اقتصادی نیز برای برنامه ریزی کمک می‌کند.
تحلیلگر مسائل اقتصادی ادامه داد: روشی که هم اکنون برای این کار در پیش گرفته شده است صحیح نیست. با اجرای روش توافقی به نظر می‌رسد که عملا نرخ دیگری را به نرخ ارز اضافه کرده‌ایم؛ یعنی در حال حاضر قیمتی به نام نرخ مرجع صبح به صبح اعلام می‌شود و پس از آن نرخ توافقی و ... را داریم. این شرایط موجب شده است که عملا همچنان با شرایط ارزی چند نرخی رو‌به‌رو باشیم؛ پس می‌توان با اطمینان گفت که این عملیات به درستی پیش نرفته است و موجب تک نرخی شدن ارز نخواهد شد.

چه زمانی برای تک نرخی ارز مناسب بود؟ دانشمند تاکید کرد: این گزاره که بگوییم هم اکنون اوضاع آرام است و موعد تک نرخی کردن ارز است و یا هم اکنون تنش‌ها زیاد است و نباید به سوی ارز تک نرخی برویم اصلا صحیح نیست. از سال 1358 تاکنون تحریم‌های ظالمانه علیه اقتصاد، مردم و دولت جمهوری اسلامی ایران در حال اعمال است و نه تنها هرگز از شدت آنها کاسته نشده است بلکه دولت‌های غربی هر روز بر شدت و عمق این تحریم‌ها افزوده‌اند. در برخی مواقع مانند دوران ترامپ این تحریم‌ها از سوی دولت آمریکا جدی‌تر گرفته شدند و در برخی مواقع مانند دوران بایدن نظام تحریم‌ها سست شد؛ اما نکته اینجاست که در هر دو وضعیت بازار و اقتصاد کشور به کار خود ادامه داد و هرگز متوقف نشد.
بیشتر بخوانید: برنامه دولت رساندن قیمت دلار به 90 هزار تومان است!/ گرانی 480 درصدی اقلام اساسی با حذف ارز نیمایی
وی ادامه داد: این طرز تفکر که صبر کنیم تا شرایط عادی شود و پس از آن ارز را تک نرخی کنیم وعده‌ای است که هرگز تحقق نمی‌یابد. باید توجه داشت که شرایط اقتصادی ما به گونه‌ای است که اگر همین امروز ارز را تک نرخی کنیم، بهتر از فردا صبح است!
راه تک نرخی کردن ارز چیست؟ کارشناس و تحلیلگر مسائل اقتصادی در خصوص راه‌های تک نرخی کردن ارز گفت: هم اکنون ما رقمی در حدود 40 میلیارد دلار صادرات غیر نفتی داریم و در حدود 70 میلیارد دلار نیز نیاز ارزی کشور در تمامی موارد است. در شرایط فعلی 30 میلیارد دلار نیاز ارزی بدون پاسخ وجود دارد که این نیاز را باید با صادرات نفت و گاز پاسخ دهیم، اما اگر عملیات‌های اقتصادی خود را اصلاح و کار را به درستی انجام دهیم، به سرعت می‌توانیم ناترازی تجاری خود را با توسعه صادرات و بدون نیاز به نفت و گاز جبران کنیم.
وی ادامه داد: راه حل این موضوع این است که به عنوان مثال قیمت دلار را 45 هزار تومان تعیین کنیم و این نرخ برای تمام موارد مصرف واحد و بدون تغییر باشد، اما در کنار آن تعیین شود که صادراتی که بر مبنای تولید ارزش افزوده باشد به میزان ارزش افزوده تولید شده جایزه صادراتی دریافت کند. به طور مثال عنوان شود که در صورت صادرات سنگ آهن نرخ ارز آن 45 هزار تومان که فرض شده بود باقی می‌ماند؛ اما اگر سنگ آهن به گندله تبدیل شود، علاوه بر مبلغ ارز صادراتی، تولید کننده به میزان 20 درصد مبلغ، ارز صادراتی جایزه دریافت می‌کند و در صورتی که به مرحله تولید شمش آهن برسد تا 80 درصد جایزه دریافت خواهد نمود. در این شرایط شاهد رشد سریع صادرات با ارزش افزوده بالا خواهیم بود.
شیوه‌ای که باعث تشویق صنعتگران می‌شود دانشمند تاکید کرد: شیوه‌ای که در قالب این مثال مطرح شده باعث تشویق صنعتگران به تولید محصولاتی با ارزش افزوده بالا و قابل مصرف در بازار‌های جهانی شده و عملا موجب تقویت صنعت کشور و رشد تراز تجاری خواهد شد. بدیهی است که برای تکمیل این پازل و تامین منابع مورد نیاز برای اعطای جایزه به صادر کنندگان می‌توان برای واردات کالا‌های اساسی نیز جایزه‌ای تعیین کرد، اما اگر موارد وارداتی اجناس عادی بود همان مبلغ 45 هزار تومانی که فرض کرده بودیم را در نظر می‌گیریم و در ادامه نیز برای واردات مواد اولیه کارخانجات و لوازم غیر ضرور نیز 45 هزار تومان منهای 30 الی 80 درصد عوارض وارداتی منظور می‌شود؛ به عنوان مثال می‌توان قانون وضع کرد که برای واردات خودرو 300 درصد عوارض بر ارز تخصیص یافته وضع می‌شود. در این شرایط اعتبار لازم برای اعطای جایزه صادراتی به صادرکنندگان در صندوق مربوطه تامین و همچنین واردات غیر ضرور نیز کنترل می‌شود.
وی ادامه داد: این تنظیم گری علاوه بر ایجاد ثبات در بازار موجب گشایش‌های بسیاری در بحث قیمت ارز و همچنین تثبیت فاکتور‌های اقتصادی می‌شود. یعنی در درجه اول با ثابت نگه داشتن قیمت موجب ارسال پیام ثبات اقتصادی ایران به تمام جهان می‌شود و پس از آن حتی لازم نیست که هر ساله حقوق‌ها را تعدیل کنیم. تثبیت قیمت نیز موجب کاهش هزینه‌ها می‌شود و همچنین پس انداز ملی در کشور ایجاد شده و شرایط شکوفایی پدید می‌آید. لازم به ذکر است که ایجاد انگیزه برای صادر کنندگان موتور محرکی قوی برای افزایش تولید ناخالص ملی و همچنین توسعه صنعتی خواهد بود.