بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - ایلان ماسک در حال برانگیختن جنجال‌های گسترده‌ای در فضای سیاسی اروپا است؛ مسائلی که از مهاجرت تا آزادی بیان را شامل می‌شود و دولت‌ها را با چالشی پیچیده در مواجهه با این میلیاردر فناوری و مشاور احتمالی دولت آینده ترامپ روبه‌رو کرده است.
در هفته‌های اخیر، ایلان ماسک با مجموعه‌ای از پست‌های جنجالی در شبکه اجتماعی خود، به موضوعات حساس اروپا پرداخته است.
او از یک حزب راست افراطی در آستانه انتخابات آلمان حمایت کرده، نخست‌وزیر بریتانیا را به همدستی در خشونت متهم کرده، قضات ایتالیا را محکوم کرده و کمیسیون اروپا را به باد انتقاد گرفته است.
این اظهارات، که از سوی ثروتمندترین مرد جهان منتشر می‌شود، به یک چالش دیپلماتیک جدی تبدیل شده و احزاب سیاسی اصلی اروپا را غافلگیر کرده است. در حالی که دولت ترامپ در آستانه بازگشت به قدرت است، بسیاری از رهبران اروپایی با احتیاط از انتقاد علنی از ماسک خودداری می‌کنند. نگرانی آنها این است که چنین اقدامی نه‌تنها به روابط با ترامپ آسیب بزند، بلکه ماسک را ترغیب کند تا حملات خود را تشدید کند.
با این حال، انتشار مداوم این پست‌ها برای 211 میلیون دنبال‌کننده ماسک در شبکه اجتماعی ایکس به گونه‌ای است که فضای خبری را در کشور‌های مختلف اروپایی تحت تأثیر قرار داده و نادیده گرفتن آن عملاً غیرممکن شده است. رهبران اروپایی که در میان افکار عمومی چندان محبوب نیستند، بیم دارند که ماسک از این پلتفرم برای تحریک رأی‌دهندگان ناراضی استفاده کند. این امر در شرایطی رخ می‌دهد که رکود اقتصادی، اعتماد عمومی به سیاست‌های سنتی را کاهش داده و بی‌ثباتی سیاسی را در قاره سبز تشدید کرده است.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در سخنرانی روز دوشنبه خود در جمع سفیران، به تغییرات چشمگیر در فضای سیاسی و رسانه‌ای بین‌المللی اشاره کرد و گفت: «ده سال پیش، اگر کسی به ما می‌گفت مالک یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های شبکه‌های اجتماعی جهان از یک جنبش واکنش‌گرای بین‌المللی حمایت می‌کند و مستقیماً در انتخابات دخالت می‌کند، آیا کسی باور می‌کرد؟»
اظهارات مکرون به وضوح به ایلان ماسک و نقش فزاینده او در مسائل سیاسی جهان اشاره داشت. دخالت‌های آشکار ماسک در سیاست خارجی، چالش‌هایی را برجسته می‌کند که متحدان آمریکا در آستانه دوره دوم احتمالی ریاست‌جمهوری ترامپ با آن مواجه خواهند بود. در دوره اول ترامپ، دولت‌های خارجی ناچار بودند با بیانیه‌های غیرمنتظره و گاه نیمه‌شبانه او در شبکه‌های اجتماعی کنار بیایند. اما اکنون، اظهارات و موضع‌گیری‌های ماسک نیز به این معادله پیچیده افزوده شده است.
کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، نیز به‌طور مستقیم با این موضوع دست‌وپنجه نرم کرد. او بخش عمده‌ای از یک کنفرانس خبری، که قرار بود بر بحران سیستم بهداشتی بریتانیا متمرکز باشد، به پاسخگویی درباره انتقاد‌های ماسک اختصاص داد. ماسک در پست‌هایی، عملکرد استارمر در زمان تصدی سمت دادستان کل بریتانیا را بیش از یک دهه پیش و نحوه رسیدگی به پرونده‌های حساس مربوط به تجاوز به کودکان، به چالش کشیده بود.
استارمر در واکنش گفت: «نمی‌خواهم این موضوع را به فرد خاصی مانند ایلان ماسک یا دیگران محدود کنم.»، اما او چند دقیقه‌ای به دفاع از عملکرد گذشته خود پرداخت و به‌شدت کسانی را که «تا حد ممکن دروغ و اطلاعات نادرست منتشر می‌کنند»، محکوم کرد.
پیش از برگزاری کنفرانس خبری، ایلان ماسک پیامی در پلتفرم ایکس منتشر و آن را در بالای صفحه خود پین کرده بود که در آن نوشت: «آمریکا باید مردم بریتانیا را از دولت استبدادی‌شان آزاد کند.» کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، از اظهار نظر درباره این پیام خودداری کرد.
حزب آلترناتیو برای آلمان؛ آخرین امید یا تهدید جدید؟ در حالی که سیاستمداران و شخصیت‌های برجسته اروپایی بار‌ها درباره سیاست داخلی آمریکا اظهار نظر کرده‌اند—اغلب با انتقاد از دونالد ترامپ—این اظهارات تأثیر چندانی بر رأی‌دهندگان آمریکایی نداشته است. اما اکنون، نگرانی‌ها درباره قدرت تأثیرگذاری ایلان ماسک به‌عنوان مالک یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های اجتماعی جهان، افزایش یافته است. استراتژیست‌های سیاسی بر این باورند که ماسک می‌تواند با استفاده از پلتفرم ایکس به‌عنوان ابزاری قدرتمند، توازن سیاسی را به نفع احزاب مورد حمایت خود تغییر دهد.
در آلمان، نگرانی‌ها درباره تأثیر احتمالی دیدگاه‌های شخصی ماسک بر انتخابات سراسری ماه فوریه بالا گرفته است. ماسک سال گذشته اولاف شولتز، صدراعظم آلمان، را «احمق» خوانده بود و اخیراً حمایت خود را از حزب راست افراطی آلترناتیو برای آلمان اعلام کرده است. او این هفته میزبانی یک گفتگوی زنده با آلیس وایدل، یکی از رهبران این حزب، را در پلتفرم ایکس بر عهده خواهد داشت و در مقاله‌ای برای یک روزنامه معتبر آلمانی، حزب آلترناتیو برای آلمان را «آخرین جرقه امید برای این کشور» توصیف کرده است.
حزب آلترناتیو برای آلمان در میان احزاب راست‌گرای اروپا به مواضع ضد مهاجرتی و ضد سیستمی شناخته می‌شود و دیدگاه‌های افراطی‌تری نسبت به بسیاری از دیگر احزاب راست‌گرا دارد. سازمان اطلاعات داخلی آلمان نیز برخی از شاخه‌های منطقه‌ای این حزب را به‌عنوان سازمان‌های افراطی طبقه‌بندی کرده است. پیش‌نویس برنامه انتخاباتی حزب آلترناتیو برای آلمان خواستار لغو تحریم‌ها علیه روسیه، کاهش نفوذ آمریکا در سیاست خارجی و انرژی آلمان و خروج این کشور از اتحادیه اروپا شده است. همچنین، برخی از رهبران این حزب فرهنگ یادبود هولوکاست در آلمان را به چالش کشیده‌اند.
لیف-اریک هولم، یکی از نمایندگان برجسته حزب آلترناتیو برای آلمان، حمایت ماسک را «پاسخی خوشایند به کمپین‌های منفی بی‌پایانی که هر روز علیه ما در آلمان جریان دارد» توصیف کرده و این حمایت را یک تحول مهم برای حزب خود قلمداد کرده است.
کاهش محبوبیت ماسک و افت کاربران ایکس در اروپا فردریش مرتز، رهبر حزب دموکرات‌مسیحی آلمان و شانس اول پیروزی در انتخابات فوریه، اظهارات ایلان ماسک را «مداخله‌آمیز و متکبرانه» توصیف کرده است. او در گفت‌و‌گو با رسانه‌های آلمانی اظهار داشت: «نمونه‌ای مشابه از دخالت در کمپین انتخاباتی یک کشور دوست در تاریخ دموکراسی‌های غربی به یاد ندارم.»
در گذشته، استیو بنن، استراتژیست پیشین ترامپ، تلاش کرد پیش از انتخابات پارلمان اروپا در سال 2019 شبکه‌ای از احزاب راست‌گرا تشکیل دهد، اما موفقیت چندانی نداشت. با این حال، خوزه ایگناسیو توره‌بلانکا، پژوهشگر ارشد شورای روابط خارجی اروپا، معتقد است که ایلان ماسک با داشتن یک پلتفرم قدرتمند شبکه اجتماعی و تمرکز مستقیم بر انتخابات اروپا، پتانسیل بیشتری برای موفقیت دارد. او می‌گوید: «ماسک خود را ناجی دموکراسی آمریکا در برابر نیرو‌های پیشرو می‌بیند و این مأموریت را جهانی می‌داند. او بر این باور است که باید این مأموریت را در اروپا نیز ادامه دهد.»
با وجود نفوذ گسترده ماسک، او با موانع قابل‌توجهی مواجه است. بر اساس نظرسنجی «یو گاو» تنها 26 درصد مردم بریتانیا دیدگاهی مثبت نسبت به او دارند؛ رقمی که با میزان محبوبیت کی‌یر استارمر برابری می‌کند. همچنین، تعداد کاربران روزانه پلتفرم ایکس در بریتانیا از 10.3 میلیون نفر در ماه مه 2022 به 8.6 میلیون نفر در مه 2024 کاهش یافته است. این کاهش در اتحادیه اروپا نیز مشهود بوده، به‌طوری‌که آمار رسمی نشان می‌دهد تعداد کاربران فعال این پلتفرم از اکتبر 2023 تا تابستان 2024 حدود 5 میلیون نفر کمتر شده است.
اتحادیه اروپا نیز به دقت فعالیت‌های ماسک را زیر نظر دارد. کمیسیون اروپا اعلام کرده که ممکن است تحقیقات خود درباره ایکس را به گفتگوی زنده ماسک با حزب آلترناتیو برای آلمان نیز گسترش دهد. توماس رنیه، سخنگوی کمیسیون، اظهار داشت: «آزادی بیان شما تضمین شده است، اما این آزادی محدودیت‌هایی دارد.» ماسک پیش‌تر تهدید کرده بود که در صورت هرگونه اقدام قانونی از سوی اتحادیه اروپا، به دادگاه شکایت خواهد کرد. طبق قانون خدمات دیجیتال اتحادیه اروپا، این اتحادیه می‌تواند شرکت‌های فناوری را تا 6 درصد از درآمد جهانی‌شان جریمه کند.
ایلان ماسک؛ حامی نابغه یا جنجال‌برانگیز اروپا؟ برخی مقامات اروپایی شگفت‌زده‌اند که ایلان ماسک، با مدیریت شش شرکت بزرگ از جمله اسپیس‌اکس و تسلا و همچنین نقش جدیدش به‌عنوان رئیس مشترک «وزارت بهره‌وری دولت آمریکا»، چگونه وقت کافی برای دخالت در سیاست‌های داخلی کشورهایشان پیدا می‌کند. دانیل تپ، سخنگوی آلیس وایدل، رهبر حزب راست‌گرای حزب آلترناتیو برای آلمان تأیید کرده که این حزب از تابستان گذشته و پیش از انتخابات پارلمان اروپا با تیم ماسک در تماس بوده و اسناد برنامه‌های خود را به او ارائه کرده است. اما حمایت علنی ماسک از این حزب در دسامبر، حتی برای خود آنها نیز غیرمنتظره بود.
ماسک در روز‌های اخیر تمرکز خود را بر انتقاد از کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، معطوف کرده است. او استارمر را متهم کرد که در دوران تصدی به‌عنوان دادستان کل بریتانیا، در پیگیری پرونده باند‌هایی که عمدتاً متشکل از مردان مسلمان پاکستانی‌تبار بودند و در رسوایی جنسی گسترده‌ای هزاران دختر نوجوان را قربانی کرده بودند، کوتاهی کرده است. بررسی‌های مستقل نشان داده‌اند که پلیس بریتانیا در آن زمان یا به قربانیان باور نداشت یا از اتهام نژادپرستی در صورت اقدام علیه افراد اقلیت نژادی بیم داشت. استارمر در پاسخ تأکید کرده که در زمان مسئولیت خود، پرونده‌های بسته‌شده مربوط به این حلقه‌های سوءاستفاده جنسی را بازگشایی و اصلاحاتی در نحوه پیگیری این نوع جرایم اعمال کرده است.
در حالی که ماسک با بسیاری از رهبران اروپایی وارد تنش شده است، جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، یکی از معدود رهبران اروپای غربی است که به نظر می‌رسد رابطه‌ای مثبت با او دارد. ملونی و ماسک از زمان پیروزی او در انتخابات 2022 چندین بار دیدار کرده‌اند. ملونی، که به‌عنوان یک رهبر راست‌گرا شناخته می‌شود، در موضوعاتی مانند مهاجرت، نرخ پایین زاد و ولد و مخالفت با جریان‌های فرهنگی ووکدیدگاه‌هایی نزدیک‌تر به ماسک دارد.
ملونی در مصاحبه‌ای با روزنامه کورییره دلا سرا که جمعه منتشر شد، با اشاره به تغییر نگرش عمومی نسبت به ماسک گفت: «برایم خنده‌دار است که افرادی که تا دیروز ماسک را به‌عنوان نابغه ستایش می‌کردند، اکنون او را هیولا معرفی می‌کنند، فقط به این دلیل که او طرفی را انتخاب کرده که از نظر آنها اشتباه است.»