بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - تین نیوز |
کارشناس مسائل آسیای میانه با اشاره به ترانزیت دریایی، حلقه مفقوده روابط ایران و تاجیکستان، افزود: روابط ایران و تاجیکستان در سال های اخیر با فراز و نشیب هایی روبه رو بود که انتظار می رود سفر آتی رئیس جمهوری به «دوشنبه» آغازی برای فصل جدید روابط دو کشور باشد.
به گزارش تین نیوز به نقل از اتاق ایران آنلاین، محمدحسین معصوم زاده در یادداشتی به بررسی روابط اقتصادی ایران و تاجیکستان و بی توجهی به ترانزیت دریایی برای این کشور محصور در خشکی پرداخت و گفت: روابط دوجانبه بین ایران و تاجیکستان از 30 سال پیش تاکنون با فراز و نشیب های گوناگونی همراه بوده است.
در دهه 90 میلادی و در اولین سال های پس از استقلال جمهوری تاجیکستان، ایران یکی از مؤثرترین بازیگران خارجی در این کشور بود به طوری که بدون اقدامات جمهوری اسلامی ایران، جنگ داخلی 5 ساله در این کشور پایان نمی یافت.
این مهم می تواند با برداشتن گام های کوچک اما مؤثر در حوزه های فرهنگی، توافقنامه های اقتصادی و موضوع ترانزیت شکل بگیرد. در عرصه فرهنگی بازگشایی دفاتر رایزنی فرهنگی ایران در تاجیکستان از مهم ترین اقدامات خواهد بود که با توجه به علائق و زمینه های مشترک تاریخی و فرهنگی دو ملت می تواند یکی از محورهای مورد پیگیری در سفر رئیس جمهوری به تاجیکستان باشد.
مورد دوم بحث تقویت روابط اقتصادی دوجانبه است. با اینکه در 3 سال گذشته با بهبود روابط، سطح روابط اقتصادی به 300 میلیون دلار افزایش یافته است اما سهم ایران از کل بازار واردات تاجیکستان تنها 3.5 درصد است و با توجه به ظرفیت ها و علائق موجود، عدد قابل ملاحظه ای به شمار نمی رود. مقایسه سهم ایران نسبت به روسیه در بازار تاجیکستان نشان می دهد که روسیه بیش از یک چهارم، معادل 26 درصد از سهم بازار تاجیکستان را به خود اختصاص داده است. این شرایط در حالی است که کشورهای آسیای میانه براساس ملاحظات کلان خود تمایل ذاتی دارند که سبد متنوعی از شرکای اقتصادی را داشته باشند تا با کاهش تفوق روسیه بر اقتصادشان، موازنه بهتری در مقابل این کشور ایجاد کنند. طبیعتاً امکان افزایش همکاری در این زمینه با تسهیل قانونگذاری دو جانبه برای تقویت فعالیت بخش خصوصی و عزم جدی دولت های ایران و تاجیکستان فراهم است.
مسئله سوم بحث ترانزیت است که تاجیکستان در برنامه های توسعه خود ابتکار «کمربند و جاده» و راه ابریشم جدید را به جد دنبال می کند و اقدامات زیادی را برای قرارگیری در مسیر این ابتکار انجام داده است؛ به طور مثال می توان به تسهیلات گمرکی بین چین و تاجیکستان، همچنین تسهیلات گمرکی و رفت وآمدی بین تاجیکستان و ازبکستان اشاره کرد. این امر می تواند برای ایران در قالب تجارت و ترانزیت دوجانبه با تاجیکستان مفید باشد؛ چراکه مسیر ایران از طریق ترکمنستان و ازبکستان به تاجیکستان عبور می کند. علاوه بر این در بحث ترانزیت بین المللی، مسیری که از چین وارد تاجیکستان شده، از ازبکستان و ترکمنستان عبور می کند و همینطور از طریق تاجیکستان وارد افغانستان و سپس ایران می شود. از همین رو باید درباره این مسئله نیز سرمایه گذاری انجام شود و در مذاکرات دوجانبه حتماً این موضوع مورد توجه قرار گیرد.
علاوه بر این موارد تسریع پروژه های در دست احداث راه آهن که منافع دو کشور را تأمین می کند باید مورد توجه تهران و دوشنبه واقع شود. انجام این پروژه ها، مانند پروژه راه آهن جیحون پنجی که تاجیکستان را از طریق افغانستان، ایران و پاکستان به اقیانوس هند متصل می کند، اهمیت زیادی دارد. مقامات تاجیکستان معتقدند که این کشور می تواند از طریق بنادر به کریدور چندوجهی بین المللی چین، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، ایران، ترکیه و اروپا مرتبط شود.
نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که تاجیکستان به عنوان یک کشور محصور در خشکی، نیاز مبرمی به دسترسی به آب های آزاد دارد. یکی از بهترین مسیرها برای دسترسی تاجیکستان به آب های آزاد و تجارت دریایی بین المللی مسیر ایران است. تاجیکستان می تواند از طریق بندر چابهار با ابتکار طرف ایرانی، قسمتی از بندر چابهار یا بندر دیگری را در اختیار گرفته و با سرمایه گذاری دولت تاجیکستان آن را مدیریت کند. این ابتکار نقش قابل توجهی در توسعه بنادر جنوب کشور در دریای عمان و تعمیق روابط و تعاملات تجاری ایران با 5 کشور آسیای مرکزی خواهد داشت.
در مجموع به نظر می رسد برنامه ریزی برای انعقاد قراردادهای موردی و عملیاتی با طرف تاجیک در موضوعات خاص، به جای قراردادهای کلان می تواند تأثیر بیشتری بر پیشبرد اهداف راهبردی دو کشور داشته باشد. این امر نه تنها در بخش های اقتصادی بلکه همچنین در عرصه های فرهنگی نیز کارآمد خواهد بود. نکته مهم اینکه با توجه به فضای روابط دو کشور و ارتباطات فرهنگی و تاریخی دو ملت، برداشتن گام های عملی هرچند کوچک می تواند مقدمه ای برای حصول دستاوردهای بزرگی در روابط دو کشور باشد.