بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
زهرا طیبی| شش ماه از شروع به کار دولت گذشته است، آمارها نشان می‌دهد رضایت عمومی چندان بالا نیست. این موضوع را می‌توان در نظرسنجی که مرکز افکارسنجی شناخت با توجه به شاخص اعتماد منتشر کرده، مشاهده کرد. برمبنای داده‌ها، اعتماد مردم به دولت از 10، 4.13 است. عددی که نشان می‌دهد، اوضاع چندان خوب نیست و دولت هنوز نتوانسته تغییراتی ملموس را در میان مردم به وجود بیاورد و جامعه هنوز در انتظار تغییرات است. البته باید به این نکته هم توجه کرد که دولت، در شش ماه آغازین فعالیت خود چالش‌هایی سخت را پشت‌سر گذاشت. توالی این اتفاقات در بازه زمانی کوتاه در دولت‌های گذشته تقریبا بی‌سابقه بوده است. ترور اسماعیل هنیه فردای تحلیف رئیس‌جمهور، تجاوز اسرائیل به خاک ایران، بحران ناترازی انرژی و افزایش صعودی ارز و ناترازی‌های اقتصادی نشان می‌داد دولت شش ماه سخت و پرحادثه‌ای را پشت سر گذاشته، موضوعی که بر رضایت مردم سایه می‌اندازد، با فرض پذیرش چالش‌ها، این موضوع هم قابل انکار نیست که دولت در عمل به وعده‌هایی که داده بود نیز چندان موفق عمل نکرده است، امری که جامعه نیز آن را درک کرده است. در ادامه به بررسی نتایج این نظرسنجی خواهیم پرداخت.
31 درصد دولت را صادق می‌دانند 49 درصد، پاسخگو نمی‌دانند
«وفاق ملی» از این رو شعار محوری دولت چهاردهم قرار گرفت که نشان دهد عزمش برای کم کردن شکاف‌ها در سطوح مختلف نظام حکمرانی و متقابلا کم کردن شکاف میان مردم و دولت، جدی است. حالا با گذشت 180 روز از شروع فعالیت دولت با در نظر گرفتن این شعار که به‌نوعی گفتمان دولت هم شناخته می‌شود، اگر نیم‌نگاهی به نظر مردم درمورد دولت بیندازیم، به نتایج قابل تاملی می‌رسیم. مرکز افکار سنجی شناخت در نظر سنجی که به‌تازگی منتشر کرده نگرش جامعه را نسبت به عملکرد کوتاه‌مدت دولت بررسی کرده است. در این افکارسنجی از پرسش‌شوندگان درمورد اعتماد به صداقت و پاسخگویی دولت پرسیده شده است. در پاسخ به این پرسش که دولت پزشکیان تا امروز چقدر با مردم صادق بوده است، 29 درصد معتقدند دولت صداقت کمی داشته است، 31 درصد میزان صداقت دولت را متوسط ارزیابی کردند و 31 درصد هم معتقدند میزان صداقت دولت زیاد یا خیلی زیاد است، 8.5 درصد هم نظری نداشتند. نظر مثبت 30درصدی در مقابل مخالفت 29 درصدی و برآورد متوسط 31 درصد از پرسش‌شوندگان نشان می‌دهد نگاه مردم به صداقت دولت نه خیلی خوب و نه خیلی بد بوده و شرایط از نگاه مردم فعلا متوسط است. اما به نظر می‌رسد در نگاه به این موضوع که دولت چقدر به نظرات مثبت و منفی دولت توجه کرده، اوضاع چندان خوب نیست.49 درصد از پاسخ‌دهندگان معتقدند دولت به نظرات و انتقادات مردم توجه نمی‌کند و تنها 17 درصد معتقدند که دولت زیاد یا خیلی زیاد به نظرات مردم توجه می‌کند و 26 درصد هم میزان توجه دولت به انتقادات را متوسط ارزیابی کردند. آن‌طور که از آمار برمی‌آید میزان اعتماد مردم به صداقت و توجه به نظر مردم درحالی‌که نقطه تمرکز دولت به شمار می‌رفت، چندان مثبت نیست و در بهترین حالت در وضعیت متوسط قرار دارد، امری که نشان می‌دهد، تمرکز بخشی از بدنه دولت بر دعواهای سیاسی و جناحی آنها را از توجه به مردم و برقراری وفاق در بدنه عمومی جامعه غافل کرده است.
30 ساله‌ها به دولت بی‌اعتمادترند
میزان اعتماد به دولت رقم چندان مثبتی ندارد و حتی به 50 درصد هم نزدیک نمی‌شود. میزان اعتماد مردم به دولت از 10 در رقم 4.13 قرار دارد. این میزان با در نظر گرفتن جنسیت، تحصیلات و رده سنی افراد نیز متفاوت است. شاخص اعتماد دانشگاهیان به دولت 3.86 است درحالی‌که میزان اعتماد در میان افراد غیردانشگاهی کمی بیشتر است و به 4.26 می‌رسد و این یعنی دانشگاهیان اعتماد کمتری به دولت دارند. در این مقیاس مردان (4.15) کمی بیشتر از زنان (4.07) به دولت اعتماد دارند. از این تعداد میزان اعتماد 15تا29ساله‌ها به دولت(4.50) و بالای 50 هم (4.46) است، میزان اعتماد این دو رده سنی تقریبا به یکدیگر نزدیک است درحالی‌که میزان این بی‌اعتمادی در میان 30تا49ساله‌ها (3.84) است. از آنجا که این رده سنی عموما دوره‌های تحصیل را به اتمام رسانده و در سن کارایی و اشتغال قرار دارد و به لحاظ اقتصادی بیشتر دغدغه اشتغال دارد، این‌طور برداشت می‌شود که این رده سنی اعتماد چندانی برای حل چالش‌های پیش‌روی خود به دولت به‌ویژه در حوزه اقتصادی ندارد.
شهری‌ها به دولت بی‌اعتمادترند
در مقیاس شهر و محل سکونت افراد میزان این بی‌اعتمادی نیز متغییر است، اگر چه در یک میزان مشخص قرار دارد. شاخص اعتماد افرادی که در روستاها زندگی می‌‌کنند، (4.5) است، این شاخص از نگاه افرادی که در سایر شهرها زندگی می‌کنند، (4.27) و در نگاه افرادی که در مرکز استان زندگی می‌کنند (3.81)است. این یعنی افرادی که در مراکز استان زندگی می‌کنند، به دولت بی‌اعتمادترند و عجیب‌تر آنکه افرادی که محرومیت کمتری دارند اعتماد کمتری هم به دولت دارند. شاخص اعتماد افرادی که محرومیت بالایی دارند، (4.20) است، افرادی که میزان محرومیت متوسط دارند شاخص اعتمادشان (4.39) است و افرادی که میزان محرومیت کمتری دارند شاخص اعتمادشان به رقم(3.88) می‌رسد. در واقع بی‌اعتمادی طبقه کمتر محروم جامعه یا طبقه متوسط به دولت کمتر و نارضایتی‌ آنها بیشتر است و این گزاره تقویت می‌شود که بدنه حامی دولت، افراد کمتربرخوردار را تشکیل می‌دهد.
50 درصد مردم دولت را کارآمد نمی‌دانند
میزان اعتماد مردم به کارایی دولت نیز اوضاع چندان خوبی ندارد. در پاسخ به این پرسش که دولت پزشکیان چقدر توانایی حل مشکلاتی مثل تورم و بیکاری را دارد، 50 درصد، میزان توانایی دولت را کم یا خیلی کم ارزیابی کردند، 28درصد متوسط و 15درصد زیاد و خیلی زیاد. این شاخص در مواجهه با یکی از شاخصه‌های اصلی دولت یعنی سیاست خارجه نیز قابل تامل است. 30 درصد از پرسش‌شوندگان معتقدند توانایی دولت برای بهتر کردن روابط ایران با دیگر کشورها، کم است، 24 درصد توانمندی دولت را متوسط ارزیابی کردند و 30درصد نیز این توانمندی را زیاد و خیلی زیاد. 15 درصد هم پاسخی ندادند. مجموع این پاسخ‌ها نشان می‌دهد نگاه مردم به کارآمدی دولت در شش ماه ابتدایی سال چندان مثبت نیست و فاصله کمی هم با وضعیت متوسط دارد با این حال به نظر می‌رسد جامعه هنوز منظور مشاهده تغییرات ملموس است و قطعیتی در نگاه منفی وجود ندارد. برای بررسی و تحلیل بیشتر نتایج افکار سنجی مرکز شناخت با محمدرضا محمدی، رئیس مرکز شناخت گفت‌وگو کردیم که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذرانید.
رئیس مرکز افکار سنجی شناخت: عدم تغییر شرایط، اعتماد عمومی را نزولی‌تر خواهد کرد
جامعه در انتظار تغییرات ملموس است اما این موضوع هنوز عملی نشده است. این نکته‌ای است که محمدی در نگاه به نتایج این نظرسنجی آن را مطرح کرد و در این باره گفت: «نظرسنجی اخیر مرکز افکارسنجی شناخت متمرکز بر سنجش وضعیت اعتماد به دولت و امید به آینده است. فعلا بخش اول این نظرسنجی که مربوط به شاخص اعتماد به دولت بود منتشر شد. مقوله اصلی نتایج این بخش را می‌شود این دانست که جامعه در انتظار تغییرات ملموس است، انتظاری که تاکنون محقق نشده است. همان‌طور که انتظار می‌رود به‌ویژه در بعد اقتصادی رضایت پایینی در سطح جامعه دیده می‌شود. ولی آنچه مهم‌تر است و در این نظرسنجی هم دیده می‌شود این است که امید به حل مشکلات اقتصادی توسط دولت در نگاه مردم بسیار کم شده است به‌طوری که تنها حدود 15 درصد از پاسخگویان این نظرسنجی به میزان زیادی به حل مشکلات اقتصادی توسط دولت امید دارند.»
جامعه هنوز منتظر تغییرات ملموس است
محمدی به این موضوع هم اشاره می‌کند درحالی‌که تنها 15 درصد به حل مشکلات اقتصادی امید دارند، اما میزان محبوبیت رئیس‌جمهور، رقم قابل‌توجهی است و در این مورد گفت: «در همین حال یافته‌های این نظرسنجی نشان می‌دهد که نگاه جامعه نسبت به شخص رئیس‌جمهور مثبت است. در پاسخ به یکی از سوالات نظرسنجی، بیش از 60 درصد پاسخگویان بیان کرده‌اند که به میزان زیاد یا متوسط شخص رئیس‌جمهور را دوست دارند. در مقابل کمتر از 30 درصد از افراد به میزان کمی به رئیس‌جمهور علاقه دارند.کنار هم قرار دادن این دو موضوع نشان می‌دهد که جامعه منتظر تغییرات ملموس است و درصورتی‌که تغییرات مورد انتظار رخ ندهد، روند نزولی اعتماد به دولت ادامه خواهد داشت.»
اتفاقاتی که رخ داد دولت چهاردهم را زودتر از ماه‌عسل خارج کرد
محمدی در پاسخ به این سوال که میزان بی‌‌اعتمادی در زمان مشابه و در مقایسه با دولت‌ها قبل چقدر کاهش داشته نیز توضیح داد: «نسبت به ادوار گذشته روند ناامیدی نسبت به موفقیت دولت افزایش یافته است. به‌عنوان مثال در بررسی عملکرد 100 روزه دولت سیزدهم بیش از 50 درصد از افراد به میزان زیادی امید داشتند که دولت بتواند مشکلات اقتصادی را حل کند. معمولاً گفته می‌شود که دولت‌ها در یک سال اول فعالیت خود در ماه عسل هستند و بهترین فرصت برای اتخاذ تصمیم‌های بزرگ است. ولی دولت چهاردهم زودتر از دولت‌های قبل از دوره ماه‌عسل خارج شده است. می‌توان گفت اتفاقی که امروز برای دولت چهاردهم افتاده برای دولت‌های قبل در سال‌های اول و دوم رقم می‌‌خورد و باز بر همین اساس باید گفت دولت چهاردهم شرایط سخت‌تری برای اتخاذ تصمیم‌های سخت دارد.»
بخش دوم افکار سنجی متمرکز بر نگاه مردم به وضعیت آینده است
رئیس مرکز افکار سنجی شناخت در پاسخ به این سوال که بخش دوم این افکار سنجی متمرکز بر چه موضوعاتی خواهد بود هم گفت: «بخش دوم مربوط به وضعیت امید به آینده است و بعد از آن به مرور مؤلفه‌های هر شاخص مورد بررسی بیشتر قرار خواهد گرفت و بین زیرگروه‌ها مقایسه خواهد شد.»
محمدی در پاسخ به اینکه شاخص اعتماد در میان افرادی که رای دادند و یا رای ندادند، چقدر تفاوت دارد هم گفت: «تجربه نشان داده سطح محافظه‌کاری برای پاسخ به سوال مشارکت پس از انتخابات خیلی بالاست و خطای زیادی دارد. از افراد پرسیده شده که در انتخابات اخیر طرفدار چه کسی بودند یا به چه کسی رای دادند. نتایج بین طرفداران دو نامزد و کسانی که صراحتا گفته‌اند رای نداده‌اند مقایسه شده است. ولی اصلا اینکه میزان مشارکت مسئله باشد به دلیل همان محافظه‌کاری مرسوم، مد نظر نبوده است. همیشه در نظرسنجی‌های سیاسی برآورد ضریب محافظه‌کاری یکی از موضوعات مهم است. ما براساس معیاری که تعریف کرده‌ایم اعلام کردیم که در تفسیر برخی نتایج باید سطحی از محافظه‌کاری را در نظر داشت.»
بی‌ثباتی اقتصادی 30ساله‌ها اعتماد آنها را به دولت کم کرده است
در بخشی از این نظرسنجی به میزان اعتماد برمبنای رده سنی اشاره شده، موضوعی که محمدی در تحلیل آن گفت: «به‌طور کلی افراد در بازه سنی زیر 30 سال عموماً استقلال اقتصادی ندارند و از این جهت مشکلات اقتصادی کمتر از سنین بعد از 30 سال برای آن‌ها ملموس است. به همین دلیل میزان اعتماد این گروه سنی بیشتر از افراد بالای 30 سال است. در مقابل افراد گروه سنی 30 تا 50 سال وضعیت اقتصادی کم‌ثبات‌تری نسبت به افراد بالای 50 سال دارند و از این منظور تلاطمات اقتصادی روی آن‌ها بیشتر اثر می‌گذارد. به همین دلیل نمره اعتماد آن‌ها پایین‌تر است.»
پایگاه اجتماعی رئیس‌جمهور بین محرومان بیشتر است
محمدی در توضیح پایین بودن میزان اعتماد افرادی که محرومیت کمتری دارند هم گفت: «ملاک مقایسه محرومیت استان‌ها بوده است. براساس گزارش پایش فقر منتشرشده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس، استان‌‌های کشور به سه دسته استان‌های دارای محرومیت کم، متوسط و زیاد تقسیم شده‌اند. مقایسه نمره اعتماد به دولت بین این سه دسته نشان می‌دهد استان‌هایی که محرومیت کمتری دارند، نمره اعتماد کمتری هم نسبت به دولت ثبت کرده‌اند. شاید بتوان گفت پایگاه اجتماعی رئیس‌جمهور یا دولت چهاردهم فعلا در بین استان‌های دارای محرومیت متوسط و زیاد بیشتر است.»