بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل روز سه شنبه به عنوان اولین مهمان خارجی دولت دوم دونالد ترامپ با رییس‌جمهور امریکا در کاخ سفید دیدار کرد. سفیر جدید اسراییل در امریکا این سفر را تاریخی توصیف کرد. طی این سفر نتانیاهو همچنین با استیو ویتکاف، نماینده ویژه رییس‌جمهور امریکا در خاورمیانه دیدار داشت.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
در این راستا ناظران بر این باورند که فهرست خواسته‌های نخست‌وزیر اسراییل از ترامپ احتمالا شامل گزاره‌هایی، چون موافقت ایالات‌متحده با اقدامات ادعایی اسراییل برای از بین بردن حاکمیت حماس در غزه، همکاری نظامی یا حداقل حمایت واشنگتن از تلاش انفرادی تل‌آویو برای ادامه ماجراجویی‌های این رژیم علیه ایران و همچنین عادی سازی روابط با عربستان خواهد بود. این درحالی است که پارادوکس وضعیت موجود این است که تمایل مثبت ترامپ نسبت به این دستور کار‌های ادعایی لزوما به معنای هم‌راستایی دیدگاه‌های دو طرف نخواهد بود.
گفتنی است دیدار میان ترامپ و نتانیاهو در شرایطی انجام شده که آتش‌بس میان حماس و اسراییل در مرحله حساسی قرار دارد؛ مرحله‌ای که می‌تواند زمینه را برای پایان دایمی جنگ و آزادی باقی مانده گروگان‌ها فراهم کند. در این راستا ترامپ به صراحت اعلام کرده که خواهان پایان جنگ‌ها در خاورمیانه است.
مورد مهم دیگر و مشخصا در باب ایران، دونالد ترامپ در دولت اولش و در سال 2018 از برجام خارج شد و پس از آن بود که او و نتانیاهو متعهد شده‌اند که از عبور ایران از آستانه گریز هسته‌ای جلوگیری کنند. هر چند که تهران مکررا هرگونه تلاش برای تغییر دکترین هسته‌ای خود را رد کرده است. به باور ناظران احتمالا طی دیدار رهبران اسراییل و امریکا درخصوص قالب‌های همکاری طرفین برای مواجهه ادعایی با ایران رایزنی‌هایی صورت خواهد گرفت.
در رابطه با مساله سوم و نیز کلید زدن مجدد پروژه عادی‌سازی تحت عنوان توافق ابراهیم نیز باید گفت پیش‌تر نیز ریاض مذاکرات عادی سازی روابط با اسراییل را اوایل جنگ غزه به حالت تعلیق درآورد و از آن زمان نیز موضع خود را سخت‌تر کرده و تاکید کرده که این مساله تا زمانی که موضوع دولت فلسطینی حل نشود، از دستور کار خارج خواهد بود. به ادعای تحلیلگران، اما اکنون دولت ترامپ امیدوار است که برقراری روابط رسمی میان اسراییل و شاید قدرتمندترین بازیگر جهان عرب بتواند به ثبات منطقه‌ای کمک کند و در ادامه تلاش‌ها برای مقابله ادعایی با ایران از طریق شرکای استراتژیک را تقویت کند.
این در‌حالی است که نتانیاهو، اما در باب طرح دودولتی و نیز آتش‌بس که به عنوان پیش‌نیازی برای پیوستن ریاض به توافق ابراهیم مطرح است، با چالش بزرگی روبه رو است؛ به گونه‌ای که هم باید فشار‌های وارد شده از‌سوی ایالات‌متحده نزدیک‌ترین متحد اسراییل و همزمان فشار‌های داخلی از درون ائتلاف خود را نیز تحمل و نیز مدیریت کند. بر این اساس گروهی دیگر از ناظران مدعی‌اند ترامپ و نتانیاهو رابطه شخصی نوسانی را تجربه کرده‌اند، به گونه‌ای که پیش از انجام این دیدار ناهوم بارنیا، روزنامه‌نگار اسراییلی مدعی شد: «نتانیاهو سعی خواهد کرد ترامپ جدید را ارزیابی کرده و درک کند که چه چیزی او را تحریک و چه چیزی او را عصبانی می‌کند. اما احتمالا رییس‌جمهور امریکا به نتانیاهو هشدار می‌دهد که بهتر است به یاد داشته باشد که به کسی که خودش دروغ می‌گوید، دروغ نگوید!» پیش از این تحلیلگران در ارزیابی ویژگی‌های شخصی ترامپ مدعی شدند او خود را در اوج قدرت می‌بیند، به شدت جاه‌طلب است و همزمان صبر کمی دارد.
بیشتر بخوانید:شوک تهدید احتمالی ترامپ علیه ایران در بازار‌های طلا و دلار
گروهی دیگر از تحلیلگران، اما مدعی‌اند که اکنون توپ کاملا در زمین ترامپ است. بنابراین هر استراتژی که او برگزیند، خطرات ذاتی خود را خواهد داشت. تنها چیزی که مشخص است این است که اکنون ترامپ به عنوان یک فرمانده ارشد کنترل زرادخانه‌ای مملو از اهرم‌ها و تهدید‌های قدرتمند را دارد که می‌تواند برای تحقق اهداف دولت خود هر یک از آنها را به نحوی به کار گیرد.
علی حیدری:سفر الشرع به ترکیه چالش‌ها و فرصت‌های جدید در صفحه جدید روابط دمشق- آنکارا احمد الشرع، رییس دولت انتقالی سوریه دیروز به ترکیه رفت تا با رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور این کشور و دیگر مقامات سیاسی و نظامی آن گفت‌و‌گو کند.
الشرع نیز همانند اسعد الشیبانی، وزیر خارجه سوریه پس از سفر به کشوری عربی عازم ترکیه شد.
در این خصوص دو نگاه وجود دارد: اول اینکه حاکمان جدید سوریه به دلیل نوع نگاه خود و تعلق سوریه جدید به جهان عربی، مقصد اول خود را یک کشور عرب انتخاب کردند. نگاه دوم این است که مقامات ترکیه با توجه به حساسیت جهان عرب نسبت به نقش منطقه‌ای جدید ترکیه با توجه به تحولات سوریه، به دمشق توصیه کرده‌اند که اقدامی نکند تا این حساسیت افزایش یابد.
اگرچه احمد الشرع هفته گذشته در پاسخ به این سوال که اول به کدام کشور خارجی خواهد رفت، ترکیه یا عربستان؟ گفته بود که در انتظار دعوتنامه است. اما به نظر می‌رسد که این جواب دیپلماتیک را باید در راستای همان کاهش حساسیت ارزیابی کرد.
محور‌های مذاکرات الشرع در آنکارا پیش از سفر رییس دولت موقت سوریه به آنکارا، فخرالدین آلتون، رییس نهاد ارتباطات ریاست‌جمهوری ترکیه گفته بود که تثبیت وضعیت در سوریه و امنیت این کشور از‌جمله محور‌های این سفر خواهد بود.
با این وجود می‌توان به موارد زیر نیز اشاره کرد:
همکاری‌های امنیتی و نظامی: از مهم‌ترین خواسته‌های دمشق از آنکارا در شرایط فعلی کمک ترکیه به ایجاد امنیت در سوریه و انتقال تجربیات در این خصوص است. دولت نوپای دمشق با چالش‌های امنیتی جدی نظیر اقدامات نظامیان دوره گذشته، تروریسم داعش و عدم تثبیت وضعیت در شهر‌های مختلف روبه‌رو است. تجربیات و کمک‌های سازمان اطلاعات ترکیه ازجمله مواردی است که دو طرف به آن توجه دارند. بر همین اساس بود که ابراهیم کالین، رییس سازمان اطلاعات ترکیه تاکنون دو بار به دمشق رفت و رییس استخبارات سوریه نیز به ترکیه سفر کرده است.
این سفر‌ها به منظور شکل‌گیری ساختار سازمان اطلاعات و امنیت سوریه با کمک ترکیه ارزیابی می‌شود، به خصوص اینکه «انس خطاب» رییس جدید دستگاه امنیتی سوریه ازعناصر جبهه النصره است که از گذشته مورد حمایت ترکیه قرار داشتند.
سوریه در حوزه نظامی نیز باتوجه به فرسودگی تجهیزات دوره گذشته و نابودی اکثر تسلیحات راهبردی خود ازسوی اسراییل کاملا به ترکیه وابسته خواهد شد. یک مقام نظامی ترکیه در این خصوص گفته است که ارتش سوریه از صفر بازسازی خواهد شد. در این خصوص ترکیه با تسلیحات زمینی، دریایی و هوایی خود، بازار بزرگ سوریه را از دست نخواهد داد.
اولویت در این خصوص پهپاد برای شناسایی و نظارت و مقابله با تروریسم داعش در نقاط مرزی و دوردست، تسلیحات سنگین نظیر زره پوش‌ها و نفربر‌ها و شناور‌های نظامی است که قرارداد‌هایی بین طرفین امضا شده و در حال امضا است.
بنابر گزارش نشریه «ترکیه»، براساس توافقنامه امنیتی که به زودی بین آنکارا و دمشق منعقد می‌شود، ترکیه دو پایگاه نظامی در سوریه خواهد ساخت تا به آموزش نظامیان سوریه بپردازد. همچنین حدود 50 فروند جنگنده اف 16 در سوریه مستقر می‌شود تا در قالب آن، ترکیه از سوریه در برابر خطرات محافظت کند. براساس این توافق امنیتی، تا زمان شکل‌گیری کامل ارتش سوریه، ترکیه در این کشور فعال مایشاء خواهد بود.
تجارت: اگرچه دولت الشرع در ابتدای راه تعرفه واردات کالا‌های ترک را در حمایت از تولید در سوریه چند برابر افزایش داد، اما با توجه به مرز 911 کیلومتری بین دو کشور و پتانسیل‌های تجاری ترکیه، آنکارا همه تلاش خود را به کار خواهد بست تا اولین شریک تجاری ترکیه باشد. همچنین شرکت‌های ترک در حوزه‌های مختلف، فعالیت خود را در سوریه آغاز کرده یا در حال مذاکره هستند. طی دو ماه گذشته تجارت بین دو کشور حدود 40درصد نسبت به گذشته افزایش داشته است که به مرور زمان گسترده‌تر نیز خواهد شد. انرژی یکی از محور‌های مهم این تجارت است. در حال حاضر چند خط انتقال انرژی از شهر‌های مرزی ترکیه به ادلب و حلب شکل گرفته و به زودی دو کشتی تولید برق نیز از ترکیه و قطر در آب‌های سوریه لنگر خواهند انداخت تا حدود 700 مگاوات برق برای سوریه تامین کنند و روشنایی در شهر‌های مختلف این کشور را از روزی حداکثر 4 ساعت به حداقل 8 ساعت برسانند.
کرد‌های شمال سوریه: از همان ابتدای تغییر حکومت در سوریه، آنکارا به دنبال کسب همراهی دمشق برای مقابله با نیرو‌های دموکراتیک سوریه (قسد) بوده است. آنکارا که قسد را تهدید اول امنیتی خود می‌داند بار‌ها تاکید کرده که این گروه یا باید در ارتش ادغام شده یا تسلیحاتش را کنار بگذارد یا ما آنها را سرکوب خواهیم کرد. احمد الشرع نیز با توجه به همین حساسیت تاکید داشته که وجود گروه مسلح خارج از ارتش در سوریه را نمی‌پذیرد. بر همین اساس مظلوم عبدی سرکرده قسد که از حمایت علنی امریکا در شرایط جدید تا حدودی ناامید شده، دیداری با الشرع داشته تا بتواند به راه‌حلی برسد. براساس آنچه خود او اعلام کرده، طرفین در ادغام قسد در ارتش سوریه به توافق اولیه رسیده‌اند. باتوجه به انگیزه‌های قسد برای بنیان‌گذاری یک حکومت خودمختار در شمال سوریه، روند مذاکرات و توافق با دمشق به سادگی میسر نخواهد شد. اما در صورت نتیجه، می‌تواند یک پیروزی مهم در حوزه امنیتی برای آنکارا تلقی شود.
پناهجویان سوری: حدود 3 و نیم میلیون پناهجوی سوری در ترکیه حضور دارند که طی یک دهه گذشته در کنار فرصت‌ها، مشکلات و چالش‌هایی را برای اقتصاد، جامعه و دولت اردوغان به همراه داشته‌اند. آنکارا تلاش دارد تا هر چه سریع‌تر با تثبیت وضعیت در سوریه، بخش بزرگی از پناهجویان به کشورشان بازگردند. این اتفاق می‌تواند وضعیت اقتصاد ترکیه را بهبود بخشیده و محبوبیت شکننده اردوغان و دولتش در ترکیه را افزایش دهد.
چالش مهم دمشق و آنکارا: اشغال بخش‌هایی از خاک سوریه توسط اسراییل ازجمله چالش‌های مهم سوریه و ترکیه است. طرفین نمی‌توانند باتوجه به وضعیت فعلی موضعی قاطع نسبت به این اشغالگری داشته باشند. این در شرایطی است که اسراییل با پیشروی حداقل 20 کیلومتری در خاک سوریه، ارتفاعات هرمون را اشغال کرده و با ساخت و ساز در آنجا نشان داده که قصد عقب‌نشینی از آن را ندارد. این موضوع در آینده چالش بزرگی برای دمشق و آنکارا خواهد بود.
اگرچه وضعیت جدید در سوریه فرصت‌های بی‌شماری را دراختیار ترکیه قرار داده، اما چالش‌هایی نیز به همراه خواهد داشت که ممکن است این کشور را به عامل نگرانی و دردسر ترکیه در سال‌های آینده تبدیل کند، به خصوص اینکه کشور‌های عربی نظیر امارات و عربستان به این راحتی اجازه حضور و نقش‌آفرینی همه‌جانبه را به ترکیه نخواهند داد.
بیشتر بخوانید:روز مهم برای بازارها؛ تعرفه ترامپ با قیمت طلا و دلار چه کرد؟
محمدرضا بابایی:نتانیاهو و ترامپ به دنبال ترسیم الگوی سیاسی‌-امنیتی جدید در خاورمیانه عربی هستند در سایه تحولات سیاسی و امنیتی دراماتیکی و در عین حال دومینووار در منطقه، شکل و الگوی منازعات در خاورمیانه تغییرات بنیادینی را تجربه کرده است. ترور رهبران و فرماندهان کلیدی حزب‌الله و حماس، حمله نظامی اسراییل به خاک لبنان و در نهایت سقوط حکومت اسد در سایه آینده سیاسی مبهم سوریه از جمله تحولاتی بود که رهبران اسراییل را برای ترسیم مجدد هندسه مناسبات امنیتی و سیاسی منطقه ترغیب نمود. این امر، مستلزم گفت‌و‌گو‌های موثر با مقامات جدید کاخ سفید و در راس آنها دونالد ترامپ می‌باشد. هدف سفر اخیر بنیامین نتانیاهیو به واشنگتن و دیدار با رییس‌جمهور جدید امریکا در همین راستا است. این گفت‌و‌گو‌های دوجانبه بیشتر حول محور مرحله دوم آتش‌بس غزه، آینده سیاسی سوریه در دوران پسا اسد و در نهایت مساله استمرار حضور نظامی اسراییل در لبنان می‌باشد.
معامله قرن: ترسیم الگوی سیاسی و امنیتی جدید در خاورمیانه در طول بیش از هفت دهه گذشته، طرح‌ها و ابتکار‌های زیادی برای حل منازعات اعراب و اسراییل مطرح شده است که همه آنها تا امروز به شکست محکوم شدند. دونالد ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود با ابتکار طرح «معامله قرن» درصدد بود علاوه بر پایان دادن منازعات اعراب و اسراییل، کشور‌های عربی منطقه را به صلح و عادی‌سازی روابط دیپلماتیک با اسراییل ترغیب نماید. ساز و کار‌های اجرایی طرح «معامله قرن» و مساله دولت مستقل فلسطین و آینده فلسطینیان ساکن کرانه باختری و نوار غزه در هاله‌ای از ابهام قرار داشت؛ با این وجود، این طرح خاورمیانه را به دو بلوک طرفدار عادی‌سازی روابط با اسراییل و مخالفان اسراییل تقسیم کرد. امارات متحده عربی، بحرین و مراکش و چه بسا عربستان‌سعودی در آینده نزدیک در گروه اول قرار گرفتند. ایران و محور مقاومت که کنشگران سیاسی دولتی و غیردولتی را در خود جای داده است در ذیل گروه دوم قرار دارند. هدف اصلی طرح «معامله قرن» صرفا به حل منازعات اعراب و اسراییل که چند دهه است بر مناسبات سیاسی منطقه سایه افکنده است، خلاصه نمی‌شود. هدف بلندمدت این طرح، خاورمیانه منهای ایران است. خاورمیانه‌ای نوین با مناسبات سیاسی و امنیتی جدید که ایران و بازیگران دولتی و غیردولتی متحد آن، نقشی در شکل‌گیری یا کنشگری در آن را ندارند.
جنگ غزه؛ گامی بزرگ در راستای پیشبرد معامله قرن عملیات 7 اکتبر 2023 پیامد‌های سیاسی قابل‌توجهی برای حماس و محور مقاومت به دنبال داشت. در رابطه با حماس، اگر چه این گروه با وجود حدود یک سال و نیم نبرد توانست قدرت نظامی خود را تا حدودی حفظ نماید، اما ترور رهبران سیاسی و فرماندهان کلیدی این گروه از یک‌سو و مساله بازسازی مجدد غزه و بازگشت آوارگان از‌جمله مهم‌ترین چالش‌هایی هستند که آینده سیاسی حماس در نوار غزه را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند. در آن سوی جبهه، بنیامین نتانیاهو نیز با چالش‌های جدی از سوی افکار عمومی و برخی از چهره‌های شاخص کابینه‌اش روبه‌رو است. جناح رادیکال نتانیاهو را به مماشات با حماس و ناکامی در نبرد غزه متهم می‌کنند و خانواده گروگان‌های اسراییلی و معترضان همسو با آنها خواستار پایان جنگ و بازگشت گروگان‌ها به خانه‌های‌شان هستند. بازگشت دوباره ترامپ به کاخ سفید، می‌تواند فرصت سیاسی مناسبی را برای نتانیاهو فراهم کند تا بتواند جنگ غزه را در بهترین حالت به سود و در بدترین حالت با کمترین هزینه سیاسی تمام نماید. در وهله نخست، اتمام مرحله نخست آزادی گروگان‌های اسراییلی و اسیران فلسطینی، طرف‌های فلسطینی و اسراییلی را یک قدم به پایان جنگ نزدیک کرده است، اما هنوز موانع جدی برداشته نشده است. مرحله دوم آتش‌بس غزه، مرحله سرنوشت‌سازی است که می‌تواند مقدمه‌ای برای پایان جنگ یا آغاز از سرگیری نبرد در غزه باشد. آزادی تمامی گروگان‌های اسراییلی در ازای عقب‌نشینی اسراییل از نوار غزه یک قمار سیاسی بزرگ برای نتانیاهو می‌باشد و چه بسا یکی از علل اصلی سفر وی به امریکا و دیدار با ترامپ باشد.
لبنان و تلاش برای انزوای سیاسی حزب‌الله آتش‌بس شکننده لبنان اثبات کرد که اسراییل رغبتی به عقب‌نشینی کامل از جنوب لبنان را ندارد. ایالات‌متحده امریکا و اسراییل سیاست متفاوت‌تری را در قبال لبنان و حزب‌الله اتخاذ کردند. واشنگتن درصدد است تا از طریق حمایت از جریان‌های سیاسی مخالف ایران و حزب‌الله، نفوذ سیاسی حزب‌الله را به تدریج تضعیف و درنهایت مقدمه را برای خلع سلاح نهایی حزب‌الله فراهم نماید. ایالات متحده و اسراییل ترجیح می‌دهند تا حزب‌الله را از طریق ابزار دیپلماسی و عملیات نظامی محدود از معادلات سیاسی لبنان حذف کنند، زیرا مداخله نظامی و تشدید تنش منتج به جنگ داخلی دوم لبنان با چاشنی فرقه‌گرایی مذهبی خواهد شد که می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای لبنان و همسایگانش داشته باشد. از سوی دیگر، سقوط حکومت بشار اسد به نوعی حلقه انزوای حزب‌الله را تنگ‌تر کرد. اگر چه حکومت سابق سوریه به دلیل شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر کشور، مواضع منفعلانه‌ای را در قبال جنگ غزه و حمله اسراییل به لبنان اتخاذ کرده بود، اما سوریه نقش لجستیکی مهمی را برای محور مقاومت در مواجهه با اسراییل ایفا می‌کرد.
سوریه در هاله‌ای از ابهام سقوط دولت بشار اسد در سوریه، شکل منازعات داخلی و الگوی مناسبات خارجی دمشق را تغییر داد. سوریه در حال حاضر دیگر متحد ایران و محور مقاومت نیست و درصدد تقویت مناسبات دیپلماتیک خود با ترکیه و عربستان‌سعودی است که هر دو از رقبای ژئوپلیتیکی سرسخت ایران می‌باشند. حکومت جدید دمشق با چالش‌های سیاسی و امنیتی جدی در داخل مواجه است. مساله آینده سیاسی کرد‌های سوریه و حضور نظامی نیرو‌های خارجی در کشور، اصطکاک و درگیری برخی عناصر حکومت جدید با اقلیت‌های مذهبی و بی‌اعتمادی آنها به حکومت دمشق از‌جمله چالش‌های امنیتی داخلی هستند که سوریه در حال حاضر با آن مواجه است. فضای سیاسی امنیتی حاکم بر سوریه دست دشمن قدیمی این کشور یعنی اسراییل را برای انجام عملیات نظامی در خاک سوریه و تصرف بخشی از خاک این کشور باز کرد. زمین‌های اشغال شده جدید در سوریه حکم برگ برنده را برای اسراییل در جنگ یا صلح با دمشق خواهد داشت. در صورت تثبیت حاکمیت دمشق بر شرق و شمال شرق سوریه، سناریوی گفت‌و‌گو میان دمشق و تل‌آویو مطرح خواهد شد، زمین در برابر صلح و چه بسا امتیازاتی فراتر از آن تا از این طریق، سوریه جدید نیز مانند مصر دوران سادات به خیل دوستان اسراییل ملحق شود. اما در صورت ادامه این وضع و ناکامی حکومت جدید در مدیریت اوضاع سیاسی و امنیتی سوریه، احتمال آغاز عملیات نظامی اسراییل در سوریه چندان دور از انتظار نیست؛ ضعف حکومت مرکزی در استان درعا و قنیطره و رغبت دروزی‌های استان السویدا برای ایجاد یک واحد سیاسی خودمختار با حمایت اسراییل و بی‌اعتمادی آنها به حکومت جدید دمشق، بهانه‌های لازم را برای حاکمان تل‌آویو ایجاد می‌کند تا آغازگر یک جنگ جدید، اما این‌بار در سوریه باشند.
حسن بهشتی‌پور:ترامپ در ارتباط با ایران از استراتژی ابهام پیروی کرده، در تله نتانیاهو نمی‌افتد روزنامه اعتماد در راستای واکاوی محور رایزنی‌ها و تحولات احتمالی بعد از انجام دیدار مهم میان ترامپ و نتانیاهو با حسن بهشتی‌پور، پژوهشگر مسائل بین‌الملل گفت‌و‌گو کرده است.
بهشتی‌پور ضمن تبلیغاتی خواندن این دیدار تاکید کرد که مواردی، چون آتش‌بس در غزه و وضعیت حماس و همچنین آینده برنامه هسته‌ای ایران در کانون توجه‌ها و رایزنی‌ها قرار دارد، با این همه به باور این کارشناس، فارغ از نزدیکی رهبران دو بازیگر، اختلاف‌نظر‌های موجود مانع از توافق قاطع خواهد شد. مشروح این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید:
بیشتر بخوانید:تا ساعات دیگر ترامپ یک فرمان مهم را امضاء می‌کند
ارزیابی شما از سفر نتانیاهو به واشنگتن و حضور در کاخ سفید به عنوان اولین مهمان دونالد ترامپ در دولت دوم چیست؟ با لحاظ کردن شرایط کنونی خاورمیانه این دیدار ممکن است چه سیگنال‌هایی را به بازیگران ثالث، چون ایران مخابره کند؟
به اعتقاد من این دیدار بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد. دلیل آن نیز به سرخوردگی‌های شدید نتانیاهو از عدم موفقیت در ملاقات با بایدن بازمی‌گردد، چراکه بایدن در مقاطع مختلفی به نتانیاهو سیاست‌های او را بایکوت کرد. اما مناسبات ترامپ با نتانیاهو متفاوت از بایدن است. از طرفی ترامپ، با خودشیفتگی خاصی که در درونش دارد، از این موضوع فرصت‌سازی خواهد کرد. اما مهم‌تر اینکه بدون شک، آینده خاورمیانه و تحولات پس از آتش بس در غزه مهم‌ترین محور گفت‌وگوی ترامپ و نتانیاهو خواهد بود. اما واقعیت این است که نتانیاهو با شخصی روبه‌رو است که وعده‌های زیادی می‌دهد بدون اینکه توجه کند چقدر می‌تواند وعده‌ها را محقق سازد. به عنوان مثال درباره آینده غزه باید گفت واضح است که مصر و اردن آمادگی پذیرش پناهندگان غزه که پیشنهاد ترامپ است را ندارند، چراکه بیشتر نگران امنیت خود هستند تا دلسوز آوارگان فلسطینی. در حال حاضر نزدیک به دو میلیون فلسطینی در اردن زندگی می‌کنند و این کشور را با چالش‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بزرگی مواجه کرده است. همچنین، دولت مصر نگرانی‌های مشابهی دارد. بنابراین، به باور من فشار نتانیاهو و ترامپ برای تحقق این موضوع به احتمال زیاد به نتیجه نخواهد رسید. البته هیچ غیرممکنی وجود ندارد، اما احتمال اینکه مردم غزه در مصر یا اردن مستقر شوند، بسیار کم است؛ لذا این واقعیت‌ها به ترامپ نشان خواهد داد که تحقق وعده‌ها به سادگی امکان پذیر نیست و موانع متعددی وجود دارد. شرایط خاورمیانه طی یک سال اخیر به شدت دشوارتر شده و اجرای طرح‌های بلندپروازانه ترامپ در خاورمیانه با چالش‌های جدی‌تری مواجه است.
با وجود مخالفت‌خوانی‌های اعضای راست افراطی کابینه نتانیاهو مبنی بر ورود به فاز دوم آتش‌بس و همزمان تاکید ترامپ برای ورود به این مرحله، اساسا طرفین می‌توانند به دستورالعمل خاصی در این زمینه دست یابند؟
به باور من به احتمال بسیار زیاد آتش بس وارد فاز دوم خواهد شد، چراکه نیاز به این موضوع برای تمامی طرف‌ها ازجمله اسراییل و امریکا احساس می‌شود، چراکه این قبیل اظهارات بیشتر جنبه تبلیغاتی دارند و هدف از آنها مطرح کردن خواسته‌های بیشتری از طرف فلسطینی‌ها است. اما مساله مهم‌تر این است که بعد از آزاد شدن تمامی گروگان‌ها چه خواهد شد؟ در این راستا، دو سناریو می‌توان درنظر گرفت: سناریوی اول اینکه آزادی گروگان‌ها می‌تواند موقعیت نتانیاهو را تثبیت کند و راست گرایان افراطی نیز از او حمایت کنند. ترامپ نیز به حمایت‌های خود از نتانیاهو ادامه دهد و او همچنان در قدرت بماند. یکی از مشکلات نتانیاهو برای پذیرش آتش بس این بود که می‌دانست اگر جنگ متوقف شود بدون آزادی گروگان‌ها، محاکمه خواهد شد و به نوعی باید با قدرت خداحافظی کند. بنابراین، در این سناریو، نتانیاهو انتظار دارد که با آزادی گروگان‌ها، حمایت ترامپ را جلب کند و همچنان در قدرت باقی بماند. در سناریوی دوم، اما ممکن است مخالفت تندرو‌های کابینه باعث شود که مخالفان جدی از کابینه نتانیاهو خارج شوند و کابینه از اکثریت بیفتد. برگزاری انتخابات در این شرایط برای نتانیاهو بسیار دشوارتر از دو سال قبل خواهد بود. ازسوی دیگر، مخالفان بیرونی کابینه نیز در موقعیت قوی تری قرار دارند و بحث پیش کشیدن کمیسیون تحقیق درباره دلایل وقوع عملیات 7 اکتبر و آسیب‌های اطلاعاتی سنگین اسراییل، شرایط را برای نتانیاهو دشوارتر خواهد کرد. در این سناریو، نتانیاهو ممکن است مجبور به کناره‌گیری شود. حمایت‌های ترامپ در این زمینه برای نتانیاهو اهمیت زیادی دارد و باید دید که ترامپ چه رویکردی را در پیش خواهد گرفت. باید منتظر بمانیم و ببینیم نتیجه مذاکرات چه خواهد بود و بعد از آزادی تمامی گروگان ها، چه تحرکاتی در اسراییل رخ خواهد داد. واقعیت این است که نتانیاهو از لحاظ سیاسی در وضعیت مناسبی قرار ندارد و با توسل به زور می‌خواهد با بحران‌سازی بقای خود را تضمین کند. به اعتقاد من، سناریوی دوم محتمل‌تر به نظر می‌رسد. اما فراموش نکنیم در شرایط بحرانی امریکا حمایت‌های خود را از تل‌آویو قطع نخواهد کرد. بنابراین، تصور می‌کنم باید همچنان منتظر باشیم که نتانیاهو چه کارت بازی جدیدی را روی میز مذاکره با ترامپ خواهد گذاشت.
درمورد مقوله‌های دیگر که مورد رایزنی طرفین قرار خواهد گرفت ازجمله پروژه عادی‌سازی و مشخصا ورود ریاض به این توافق، فکر می‌کنید این ملاقات ماحصل ویژه‌ای داشته باشد؟
واقعیت این است که موضوع عادی‌سازی و آتش بس به طور جدی با یکدیگر مرتبط هستند، زیرا شرط اصلی عربستان‌سعودی و سایر کشور‌های عربی برای این امر، پذیرش پروژه دودولتی ازسوی امریکا و اسراییل است. بدون این شرط، به نظر می‌رسد که عربستان‌سعودی زیربار پروژه عادی‌سازی نخواهد رفت. بنابراین، این دو موضوع یعنی بحث دو دولتی و توافق ابراهیم به‌طور مشخص لازم و ملزوم یکدیگر هستند و بنابراین باید تکلیف غزه و آینده فلسطین مشخص شود؛ لذا ابتدا باید مساله غزه حل شود و سپس طرح دو دولتی و بعد از آن نیز عادی‌سازی مطرح گردد.
در رابطه با ایران پیش‌بینی می‌کنید طرفین به دستورالعمل یا سناریوی واحدی در باب تهران و برنامه هسته‌ای ایران دست یابند، بالاخص آنکه نخست وزیری اسراییل توقف برنامه هسته‌ای ایران را یکی از اهداف کلیدی ادعایی‌اش عنوان کرده است؟
در رابطه با ایران باید گفت اسراییلی‌ها به دنبال این هستند که امریکا را به درگیری با ایران بکشانند، اما به نظر می‌رسد که امریکا در حال حاضر تمایلی به درگیری ندارد. به اعتقاد من سکوتی که تاکنون آقای ترامپ در پیش گرفته است نشان می‌دهد به سیاست ابهام در مورد ایران روی آورده است تا ارزیابی‌های لازم را انجام دهد و مشخص کند که باید با ایران چه کرد. اما گفتنی است در حال حاضر، تمام نشانه‌ها و شواهد نشان می‌دهد که ترامپ به دنبال درگیری مستقیم با ایران نیست. بنابراین، به احتمال زیاد، او به سمت مذاکره با ایران خواهد رفت تا هر دو طرف با مواضع یکدیگر آشنا شوند و بتوانند تصمیم‌گیری‌های لازم را انجام دهند. با این حال، اما اسراییلی‌ها به طور کلی هرگونه توافق میان ایران و امریکا را تحمل نمی‌کنند مگر اینکه ابتدا خود با ایران به توافق رسیده باشند. بنابراین، به نظر نمی‌رسد که در این مذاکرات ترامپ و نتانیاهو به دستور کار مشخصی در مورد ایران برسند، اما قطعا نقش و جایگاه ایران در تحولات آتی خاورمیانه مورد بررسی و رایزنی طرفین قرار خواهد گرفت.
منبع: روزنامه اعتماد