بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - برنا - گروه سیاسی: پاسخ نهایی تهران به نامه ترامپ در روزهای آینده می‌تواند بسیاری از معادلات موجود را تغییر دهد، هرچند که این پاسخ تکرار مواضع گذشته باشد، چرا که رویکرد ایالات متحده و اروپا چه در مسائل تحریمی و مکانیسم ماشه یا افزایش فشارهای اقتصادی و سیاسی بر ایران با این پاسخ وارد فاز تازه‌ای می‌ شود.
به گزارش خبرگزاری برنا، بعد از حضور انورقرقاش، دیپلمات ارشد اماراتی در تهران که روز چهارشنبه هفته گذشته در دیدار عراقچی، وزیر خارجه کشورمان، نامه ترامپ را به مقصد رساند، آخرین اظهارنظر درباره این نامه از سوی اسماعیل بقایی عنوان شد.
سخنگوی وزارت خارجه در یک اظهارنظر رسمی اعلام کرد:«نامه رسیده در حال بررسی است. پس از ارزیابی و بررسی‌های کامل، در خصوص نحوه واکنش تصمیم گیری خواهد شد.» در همین شرایط شورای امنیت سازمان ملل نیز چهارشنبه شب جلسه‌ای غیرعلنی با موضوع هسته‌ای ایران برگزار کرده که برآیند آن نه یک تصمیم، بلکه فشار سیاسی بود. در این جلسه نماینده آمریکا با این ادعا که برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز نیست اینگونه روایت کرده که ایران تنها کشوری است که برنامه هسته‌ای غیر نظامی خود را با حجم بالای از اورانیوم غنی شده پیگیری می‌کند، موضوعی که از طرف نماینده بریتانیا نیز با ادعای هشدارآمیزی درباره امکان استفاده از مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های خودکار بر علیه جمهوری اسلامی تکمیل شد. قبل از برگزاری این جلسه، سید عباس عراقچی چنین رفتاری از سوی سازمان ملل را تعجب‌آور و بدعت دانست و گفت: «جلسه غیرعلنی شورای امنیت سازمان ملل درخواست شده که رویه کاملا جدیدی است و محل تعجب دارد و حسن نیت کشورهای خواهان این جلسه را زیر سوال میبرد.»
صرفنظر از محتوای نامه‌ای که ترامپ برای ایران ارسال کرده، این روند نشان می دهد که آمریکا در تلاش است تا از هر ابزار دیپلماتیک و فشار سیاسی برای مدیریت پاسخ ایران استفاده کند. حضور قرقاش در تهران و انتقال پیام ترامپ از طریق کشور ثالث، به‌نوعی نشان‌دهنده تلاش برای باز نگه داشتن کانال‌های دیپلماسیاست، اما نشست شورای امنیت سازمان ملل با لحن تهدید آمیز، پیامی از فشار همزمان را ارسال می کند.با این پیش زمینه آنچه که در روزهای گذشته درباره روند تقابل ایران و آمریکا مطرح شده در سه محور اصلی قابل ارزیابی و تحلیل است. چرا امارات متحده عربی به عنوان حامل پیام در ارتباط با ایران انتخاب شده است؟ محتوای نامه ترامپ تاکید دوباره بر گمانه‌هایی است که در هفته‌های گذشته درباره مذاکره مطرح شده یا ممکن است ترامپ آنچه را که در ظاهرا عنوان می‌کند در نامه خود با رویکرد متفاوت مطرح کرده باشد؟ در نهایت این سوال مهم وجود دارد که ابران برای گزینه‌های متعدد درزمینه فشارهای سیاسی، مذاکره با بازیگران بین‎‌المللی و رویکرد تنش‌زای احتمالی ایالات متحده چه تدابیری خواهد داشت؟
تغییر میانجی‌های بین‌المللی با اهداف سیاسی
آنچه که پس از اهمیت نامه ترامپ مورد توجه قرار گرفته، نقش تاریخی انور قرقاش درتحولات منطقه و بدعت تازه‌ای است که با میانجیگری سیاسی امارات در تعاملات بین‌المللی ایران و آمریکا آغاز شده است. بعد از نقشی که سوئیس در روابط ایران و ایالات متحده در چند دهه گذشته داشته و به عنوان حافظ منافع آمریکا عمل کرده، عمان به شکل یک بازیگر سنتی و قابل اعتماد دو طرف در سال‌های قبل، بیشترین رفت‌وآمد دیپلماتیک را برای جوش دادن گفت‌وگوها و رایزنی‌های دوطرفه میان روسای جمهور آمریکا و مقامات ایرانی بر عهده گرفته بود.
انتظارها این بود که این نقش سنتی ادامه داشته باشد، اما با آمدن ترامپ از یکسو روسیه در جریان مذاکرات صلح اوکراین پیام‌آور خواسته‌ها و مطالبات ترامپ شد، از سوی دیگر عربستان به عنوان میزبان دیدارهای روسی – آمریکایی در مسئله اوکراین ابراز تمایل خود را برای یافتن نقش واسطه عنوان کرده بود. با این حال پای کشور ثالث به میان آمد و استیوویتکاف، فرستاده ترامپ در خاورمیانه که دوستی دیرینه‌ای با اماراتی‌ها و جرد کوشنر داماد ترامپ دارد، نامه او را به ابوظبی برد. انتخاب امارات از چند منظر قابل توجه است. حجم مبادلات ایران و امارات و اتصال اقتصادی ایران به درهم برای کاهش اثرات تحریمی نقش بسیار موثری در سال‌های اخیر داشته و این گمانه وجود دارد که پیام دوم ترامپ به ایران ممکن است افزایش فشار بر تهران از طریق مراودات تجاری و مالی با ابوظبی باشد. با این حال زمانی نقش واسطه‌ای اماراتی‌ها پررنگ‌تر می‌شود که بدانیم این کشور به رغم نزدیکی‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی گسترده‌ای که با آمریکا دارد و اختلافاتی که با ایران در زمینه جزایر سه‌گانه داشته، نگاه استراتژیک خود را بر اساس کاهش تنش در منطقه همچنان به پیش برده است. از این رو بازی اولیه تیم ترامپ در زمین ابوظبی می‌تواند با تلاش اماراتی‌ها در کاهش تنش و رفع سایه تهدیدها در منطقه همراه شود، تلاشی که ممکن است با نگرانی و تکاپوی کشورهای عربی منطقه بر مدیریت پاسخ ایران تاثیر بگذارد.
کارنامه قرقاش در مواجهه با مسئله هسته‌ای ایران
انتخاب انور قرقاش به عنوان حامل نامه ترامپ با توجه به نقش او در دیپلماسی منطقه‌ای بسیار حائز اهمیت است. قرقاش یکی از بازیگران اصلی در فرآیند عادی‌سازی روابط امارات با اسرائیل بود که در سال 2020 به توافقی موسوم به "توافقنامه ابراهیم" منجر شد، موضوعی که بعد از دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ بار دیگر با ماموریت ویتکاف در حالپیگیری است. رویکرد قرقاش به عنوان یک دیپلمات کهنه‌کار درباره مسائل منطقه ای، محتوایی مبتنی بر دیپلماسی برای حل و فصل مسائل دارد. گرچه او در روز چهارشنبه نقش یک نامه‌رسان را ایفا کرده اما سابقه سخنانش در دوره‌های گذشته با توجه به نقشی که در پیمان ابراهیم داشته، با گمانه‌هایی که از درخواست‌های ترامپ از ایران در هفته‌های گذشته طرح شده تطابق زیادی دارد. او در سال 1399 همزمان با طرح موضوع احیای برجام، در گفت‌وگویی با شبکه عبری زبان اسرائیل‌نیوز چند نکته مهم را در این‌باره طرح کرد. او در آن سال گفته بود «درگیری با ایران آخرین چیزی است که ما می‌خواهیم چرا که در مجاورت با ایران زندگی می‌کنیم»؛ همان نکته‌ای که هفته گذشته وزیرخارجه قطر نیز درباره آن هشدار داد. قرقاش در همان مصاحبه سال 99 به این موضوع اشاره کرد که« ما با ایده «برجام پلاس پلاس» بسیارموافقیت. برجام پلاس پلاس به این معناست که چنین توافقی باید دربرگیرنده فعالیت ایران در منطقه باشد و به کل مسئله موشک‌ها هم بپردازد.» او که نزدیکی سیاسی معناداری با جرد کوشنر دامادترامپ و شریک سیاسی- تجاری استیو ویتکاف دارد و در پروژه آرمانگرایانه پیمان ابراهیم تمرکز داشته حالا حامل پیامی شد که پیش از این روسیه آن را غیرواقع‌گرایانه خوانده و ایران نیز در همین زمینه با اشارتی، پذیرفتن کاهش نقش منطقه‌ای و یا فعالیت‌های موشکی خود را رد کرده است. گرچه محتوای نامه ترامپ یا واکنش دقیق ایران به آن اعلام نشده، اما رویکرد حامل نامه در گذشته با عنوان برجام پلاس همان نکاتی را دربر می‌گیرد که در هفته‌های گذشته درباره خواسته‌های آمریکا از ایران ادعا شده بود. البته هنوز هم تا روشن شدن پاسخ ایران یا محتوای نامه ترامپ، معلوم نیست که این نامه با ذائقه نامه‌رسان همخوانی داشته یا این بار برای پرهیز از هرگونه تنش در منطقه طراحی شده است؟
واکنش اولیه ایران به فشارهای سیاسی
در حالیکه اروپایی‌ها احتمال بازگشت مکانیسم ماشه و ایالات متحده همزمان با ارسال نامه و درخواست مستقیم ترامپ برای مذاکره، تهدید نظامی، تحریم‌های نفتی ( تحریم وزیر نفت و شرکت‌های نفتی وابسته به ایران) را به پیش می‌برند، موضع ایران به چنین رویکردی، تقریبا روشن بیان شده است. مقام‌های ایرانی در هفته‌های گذشته که بحث مذاکره و عدم مذاکره با ایالات متحده مورد توجه قرار گرفت، بر این موضوع اصرار دارند که هرگونه مذاکره با آمریکا باید بر اساس احترام و شرافتمندانه باشد. دستگاه دیپلماسی و تصمیم‌گیران سیاسی درباره مسائل موشکی یا مراودات سیاسی تهران با کشورهای منطقه، هرگونه فشار یا پذیرش چنین محدودیت‌هایی را رد کرده‌اند و تنها موضوعی که مذاکره درباره آن قابل طرح به نظر می‌رسد،مسائل هسته‌ای است که بر اساس اصول فنی می‌تواند روی میز قرار بگیرد، چنانکه رایزنی ایران، روسیه و چین، همین‌طور مذاکرات با تروئیکای اروپایی در این باره در دستورکار است. بنابراین طبق آنچه که اولیانوف، دیپلمات روس، در گفت وگو با بی بی سی گفته، «زدن سه هدف یا یک تیر امکانپذیر و واقع‌گرایانه نیست» وایران راهکارهای موازی با طرح موضوعات غیرمنطقی را برای تغییر فضای سیاسی و ایجاد دیپلماسی فعال در این شرایط در نظر گرفته است. روز پنجشنبه گذشته، وزیر خارجه ایران خبر داد که تهران با آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری دارد و «یک ایده جدید برای حل مسائل مطرح است که در حال بررسی آن هستیم.»
«سید عباس عراقچی» با بیان اینکه ایران رویکرد منفعلانه در قبال اتفاقات ندارد، تصریح کرد: «راهبرد صبر ما مبتنی بر یکصبر انفعالی نیست،بلکه صبر همراه با ابتکار عمل است. ما اصلاً یک سیاست منفعلانه نداریم که بنشینیم نگاه کنیم چه تصمیمی برای ما می گیرند؛ نه، حتی در خصوص مذاکرات احتمالی هستهای هم طراحی داریم و برنامه‌ریزی کرده ‌ایم. مذاکرات که به صورت جریان دارد. کانال سه کشور اروپایی هم برقراراست.»
با این حال پاسخ نهایی تهران به نامه ترامپ در روزهای آینده می‌تواند بسیاری از معادلات موجود را تغییر دهد، هرچند که این پاسخ تکرار مواضع گذشته باشد، چرا که رویکرد ایالات متحده و اروپا چه در مسائل تحریمی و مکانیسم ماشه یا افزایش فشارهای اقتصادی و سیاسی بر ایران با این پاسخ وارد فاز تازه‌ای می‌شود. باید دید روسیه، چین و کشورهای منطقه موفق به منطقی کردن فضای بین‌المللی درباره مسئله هسته‌ای ایران و درخواست‌های آمریکا خواهند شد؟
انتهای پیام