بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - در این یادداشت قصد داریم به عواملی که در افت‌وخیز بازار سرمایه در سال 1404 تأثیرگذار هستند، بپردازیم.
ریسک‌های سیاسی؛ مانع رشد بورس در 1404
در سال 1403، بازار سرمایه به‌شدت تحت تأثیر ریسک‌های سیاسی قرار گرفت. این ریسک‌ها در بیشتر ماه‌های سال مانعی برای رشد پایدار و باثبات بازار سرمایه بودند.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
اگر بحران‌های سیاسی کشور، چه در سیاست داخلی و چه در سیاست خارجی، توسط مقامات عالی کشور حل نشوند، سال بسیار سختی در پیش خواهیم داشت. در این صورت، بار دیگر شاهد خواهیم بود که ریسک‌های سیاسی، همان‌طور که بیشترین ضربه را به شاخص کل بورس در سال 1403 وارد کردند، در سال 1404 نیز تکرار خواهند شد. ازاین‌رو، به دلیل تأثیرپذیری بالای بازار سرمایه از بحران‌های سیاسی، انتظار رشد پایدار و بازدهی بالا در سال 1404 دشوار به نظر می‌رسد. لازم به ذکر است که با کاهش بحران‌های سیاست خارجی، مقامات کشور بهتر می‌توانند در زمینه مسائل اقتصادی سیاست‌گذاری کنند. تلاش برای بهبود روابط بین‌المللی گامی اساسی در مسیر توسعه است، چرا که بدون همکاری با کشور‌های قدرتمند، دستیابی به رشدهای بالا و پیشرفت سریع اقتصادی امکان‌پذیر نخواهد بود.
نوسانات ارزی و تأثیر آن بر بازار سرمایه
یکی دیگر از چالش‌های جدی فعالان بازار سرمایه در سال 1404، افزایش فاصله قیمت دلار توافقی با دلار بازار آزاد است. سامانه ارز توافقی که در اواخر آذرماه 1403 ایجاد شد، با هدف کاهش این فاصله و کمک به صادرکنندگان، به‌ویژه شرکت‌های صادرات‌محور حاضر در بازار سرمایه، راه‌اندازی شد. این سامانه به آنها امکان می‌داد ارز حاصل از صادرات خود را با قیمت واقعی‌تری به فروش برسانند و حاشیه سودشان را افزایش دهند. به همین دلیل، کاهش فاصله میان دلار توافقی و دلار آزاد از اهمیت بالایی برخوردار است.
در اواخر آذر و دی‌ماه 1403، زمانی که این فاصله کاهش یافت، ارز توافقی به موتور رشد بورس تبدیل شد و نقش مهمی در رشد شاخص کل در دی‌ماه ایفا کرد. اما با افزایش ریسک‌های سیاسی، مانند به قدرت رسیدن مجدد ترامپ و کاهش احتمال مذاکره ایران و آمریکا، انتظارات تورمی افزایش یافت. این امر موجب رشد قیمت دلار در بازار آزاد و همچنین افزایش قیمت سکه و طلا شد. در نتیجه، با افزایش فاصله میان دلار آزاد و توافقی، روند رشد بورس نیز متوقف شد.
به‌طور کلی، نوسانات ارزی در سال 1404 می‌توانند تأثیر منفی بر بازار سرمایه داشته باشند. ازاین‌رو، کاهش فاصله میان دلار توافقی و بازار آزاد برای فعالان بازار سرمایه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. لازم است که سامانه ارز مبادلاتی در سال 1404 توسط بانک مرکزی تقویت شود و به‌گونه‌ای توسعه یابد که این سامانه به یک بازار آزاد داخلی تبدیل شود.
استیضاح عبدالناصر همتی و پیامد‌های آن بر بازار سرمایه
یکی از عواملی که در اواخر سال 1403 موجب کاهش شاخص کل بورس و ناامیدی فعالان بازار سرمایه شد، استیضاح عبدالناصر همتی بود. این استیضاح باعث شد که فعالان بازار سرمایه نسبت به آینده سیاست‌های اقتصادی دولت چهاردهم دچار ابهام شوند. همتی در دوران وزارت خود تلاش می‌کرد منافع بازار سرمایه را در سیاست‌های اقتصادی در نظر بگیرد و از این بازار حمایت کند. از جمله اقدامات مهم او می‌توان به ایجاد سامانه ارز توافقی اشاره کرد که علاوه بر کاهش رانت ارزی، موجب افزایش حاشیه سود صنایع صادرات‌محور نیز شد. همچنین، حمایت او از واگذاری ایران‌خودرو به بخش خصوصی از دیگر اقدامات مثبتش بود، هرچند که این واگذاری با مخالفت برخی از نمایندگان مجلس و شورای رقابت مواجه شد.
استیضاح همتی، که بیشتر جنبه تسویه‌حساب‌های سیاسی داشت تا رفع مشکلات اقتصادی کشور، موجب شد که دولت در شب عید بدون وزیر اقتصاد بماند. این مسئله فعالان بازار سرمایه را نسبت به آینده بازار نگران کرد و باعث خروج برخی از آنها از بازار سرمایه شد. لازم است که رئیس دولت چهاردهم هرچه سریع‌تر وزیر اقتصاد جدید را به مجلس معرفی کند و وزیر جدید نیز اصلاحات اقتصادی را در اولویت قرار دهد و از بازار سرمایه، به‌عنوان یک بازار مولد، حمایت کند.
لزوم هماهنگی در تصمیمات اقتصادی کشور
یکی دیگر از عواملی که در اواخر سال 1403 به بازار سرمایه آسیب زد، سیاست‌های نادرست بانک مرکزی بود. سیاست‌هایی نظیر پیش‌فروش سکه و گواهی طلا، بانک مرکزی را به رقیب بازار سرمایه تبدیل کرد و باعث کاهش شاخص کل بورس شد. ضروری است که تیم اقتصادی دولت با هماهنگی بیشتری سیاست‌گذاری کند تا چنین مشکلاتی در آینده تکرار نشود.
بحران ناترازی انرژی در سال 1404
در سال 1403، ناترازی انرژی یکی از مهم‌ترین مشکلاتی بود که آسیب جدی به صنایع وارد کرد. این بحران به حدی تشدید شد که صنایع بزرگ و صادرات‌محور ایران، که بخش مهمی از بازار سرمایه را تشکیل می‌دهند، با محدودیت‌های شدید در تأمین برق و گاز مواجه شدند. این محدودیت‌ها موجب کاهش تولید و زیان سنگین این صنایع شد. ناترازی انرژی یکی از بزرگ‌ترین تهدید‌های سال 1404 خواهد بود و می‌تواند صنایع را زمین‌گیر کند و بحران شدیدی در اقتصاد کشور ایجاد نماید. دولت چهاردهم برای حل این بحران باید اقدامات عملی جدی انجام دهد تا کشور از این وضعیت خطرناک عبور کند.
کسری بودجه و پیامد‌های آن بر بازار سرمایه
یکی دیگر از تهدید‌های جدی بازار سرمایه در سال 1404، کسری بودجه سنگین دولت است. برآورد‌ها نشان می‌دهند که دولت در سال 1404 با حداقل 400 هزار میلیارد تومان کسری بودجه مواجه خواهد بود. اگر فروش نفت ایران، به دلیل فشار‌های تحریمی دولت آمریکا، کاهش بیشتری داشته باشد، این کسری بودجه تشدید خواهد شد. در این صورت، احتمال افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی وجود دارد که می‌تواند چالشی جدی برای بازار سرمایه ایجاد کند.
جمع‌بندی
در این یادداشت، مجموعه عواملی که می‌توانند چالش‌هایی برای بازار سرمایه در سال 1404 ایجاد کنند، بررسی شد. با توجه به اینکه ریسک‌های سیاسی نقش مهمی در افت شاخص کل و کاهش بازدهی بورس در سال 1403 داشتند، ضروری است که دولت در سال 1404 سیاست‌هایی را برای کاهش این ریسک‌ها و تحریم‌های اقتصادی اتخاذ کند. یکی از راهکار‌های اساسی در این زمینه، مذاکره مستقیم با آمریکا برای حل اختلافات هسته‌ای است. در صورت کاهش تنش‌های سیاسی، شاخص کل بورس تحت فشار کمتری قرار خواهد گرفت و امکان رشد پایدار بیشتری خواهد داشت.