بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - انرژی همواره یکی از عوامل کلیدی در رشد اقتصادی جوامع بوده است. از زمان انقلاب صنعتی، استفاده از منابع انرژی، به‌ویژه سوخت‌های فسیلی مانند نفت، زغال‌سنگ و گاز طبیعی، به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافته و موجب رونق اقتصادی بسیاری از کشورها شده است. با این حال، مصرف بی‌رویه این منابع باعث مشکلات زیست‌محیطی متعددی مانند افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای، گرم شدن زمین و آلودگی هوا شده است.
این مشکلات سبب شده تا دانشمندان و سیاست‌گذاران به دنبال راه‌حل‌هایی برای کاهش وابستگی به این منابع و استفاده بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی و زیست‌توده باشند.
در دهه‌های اخیر، تلاش‌های جهانی برای مقابله با تغییرات آب‌وهوایی و کاهش آلودگی محیط‌زیست، باعث شده است که توجه کشورها به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر افزایش یابد. توافقنامه‌های بین‌المللی مانند پروتکل کیوتو و توافق پاریس، کشورها را ملزم به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کرده‌اند و این امر باعث شده است که بسیاری از دولت‌ها در سیاست‌های انرژی خود تجدیدنظر کنند. با این حال، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به دلیل هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه بالا و نیاز به زیرساخت‌های مناسب، در برخی کشورها چالش‌برانگیز است. بنابراین، بررسی رابطه بین مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر و رشد اقتصادی می‌تواند به سیاست‌گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری در این زمینه اتخاذ کنند.
در همین راستا، الهام نوبهار، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه تبریز، به همراه یکی از همکاران خود، پژوهشی را در این زمینه انجام داده است. آن‌ها به بررسی رابطه بین مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر با رشد اقتصادی در دو گروه از کشورها، یعنی کشورهای درحال‌توسعه و کشورهای پیشرفته، پرداخته‌اند.
این پژوهش با استفاده از داده‌های مربوط به سال‌های 2000 تا 2022 و به‌کارگیری روش‌های آماری پیشرفته انجام شده است. محققان در این مطالعه از دو رویکرد علمی مختلف برای بررسی رابطه بین این متغیرها استفاده کرده‌اند تا بتوانند تأثیر مصرف انرژی بر رشد اقتصادی را در کشورهای منتخب تحلیل کنند.
نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق نشان می‌دهند که در کشورهای درحال‌توسعه، رابطه مستقیمی بین مصرف انرژی‌های تجدیدناپذیر (مانند نفت و گاز) و رشد اقتصادی وجود ندارد. به عبارت دیگر، این کشورها برای توسعه اقتصادی خود همچنان به منابع سنتی انرژی وابسته‌اند، اما افزایش مصرف این منابع الزاماً باعث رشد اقتصادی آن‌ها نمی‌شود. با این حال، مشاهده شده است که با افزایش رشد اقتصادی در این کشورها، تمایل به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نیز افزایش می‌یابد.
در مقابل، در کشورهای پیشرفته رابطه‌ای معکوس مشاهده شده است. در این کشورها، مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر به‌طور مستقیم بر رشد اقتصادی تأثیر مثبت داشته و باعث افزایش تولید ناخالص داخلی شده است. همچنین، رشد اقتصادی این کشورها موجب افزایش مصرف انرژی‌های تجدیدناپذیر شده است که نشان‌دهنده تداوم استفاده از این منابع، حتی در جوامع توسعه‌یافته است.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که کشورهای درحال‌توسعه برای بهره‌گیری از مزایای انرژی‌های تجدیدپذیر، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان و ایجاد زیرساخت‌های لازم هستند. در حالی که کشورهای پیشرفته توانسته‌اند از این منابع در جهت تقویت اقتصاد خود استفاده کنند، کشورهای درحال‌توسعه همچنان در مراحل ابتدایی این مسیر قرار دارند و باید سیاست‌هایی اتخاذ کنند که به آن‌ها در گذار به انرژی‌های پایدار کمک کند.
نتایج این تحقیق می‌توانند برای سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان اقتصادی اهمیت زیادی داشته باشد. از یک سو، ضرورت سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و جلوگیری از بحران‌های زیست‌محیطی بیش از پیش آشکار می‌شود. از سوی دیگر، لازم است کشورهایی که به دنبال رشد اقتصادی پایدار هستند، به سیاست‌های بلندمدتی برای توسعه فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر توجه بیشتری داشته باشند.
اطلاعات فنی این پژوهش در فصلنامه «پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی» منتشر شده اند. این نشریه علمی پژوهشی وابسته به دانشگاه پیام نور است و به بررسی موضوعات مرتبط با اقتصاد و توسعه پایدار می‌پردازد.