بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
جنگ‌طلبان و تندروهای ایران و آمریکا چرا در این شرایط به دنبال تشدید تنش علیه دیپلماسی و مذاکره هستند؟
بازار
درحالی که جهان به دنبال راه‌حل‌های دیپلماتیک برای کاهش تنش‌ها میان ایران و آمریکاست و دیپلماسی مسیر شکننده‌ اما رو به جلویی را آغاز کرده است، برخی از چهره‌های سیاسی تندرو در هر دو کشور، مسیرهای مقابله‌جویانه و جنگ‌طلبی را تقویت می‌کنند. حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان، سه روز پیش در ستون گفت‌وشنود این روزنامه با اشاره به رفتار ترامپ نوشته بود: «همین روزهاست که به انتقام خون شهید سلیمانی چندتا گلوله توی کله پوکش شلیک بشه و «ریق لعنت» رو سر بکشه!» این سخن بازتاب های بسیاری در داخل و خارج یافت و عده‌ای آن را جنگ‌طلبانه توصیف کردند که می‌تواند ایران را به مخاطره بیندازد. تا جایی که رسانه آمریکایی فاکس‌نیوز مدعی شد که «درخواست ترور ترامپ با خواسته حکومت ایران همسو است». به همین دلیل نیز خواستار آن شد که دولت ترامپ هیچ مذاکره‌ای با ایران انجام ندهد و «آمریکا باید علیه تهران در شورای امنیت، شکایت ثبت کند». البته در جناح اصولگرا افراد دیگری نیز هستند که مذاکره در هر شکل آن را نفی می‌کنند، مدافع تحریم‌های ظالمانه و فلج‌کننده آمریکا علیه ایران هستند، مخالف مسیر دیپلماسی و هرگونه تنش‌زدایی توسط دولت هستند و عموماً از اینکه ایران در مسیر جنگ و ستیز قرار بگیرد نه‌تنها بدشان نمی‌آید بلکه دفاع هم می‌کنند.
در سوی دیگر، در آمریکا نیز تندروهایی بودند و هستند که از ضرورت جنگ علیه ایران سخن گفته و می‌گویند. اظهارات مایک پنس و تام کاتن، که از حمله نظامی آمریکا به ایران سخن گفته‌اند، بیانگر دیدگاهی است که دیپلماسی را ناکارآمد می‌داند و به جای گفت‌وگو، مسیر برخورد مستقیم را ترجیح می‌دهد. این مواضع درحالی مطرح می‌شود که تاریخ تنش‌های بین دو کشور نشان داده است که ورود به یک درگیری نظامی نه‌تنها پیامدهای غیرقابل ‌کنترلی دارد بلکه می‌تواند اقتصاد جهانی، امنیت منطقه‌ای و روابط دیپلماتیک را دستخوش تغییرات گسترده‌ای کند. تندروها، چه در ایران و چه در آمریکا، مخالفت خود را با مذاکره آشکارا اعلام کرده‌اند و به جای تلاش برای یافتن راه‌حل‌های پایدار، بر شدت گرفتن اختلافات و رویارویی مستقیم تاکید دارند. اما در شرایط کنونی، هرگونه تشدید درگیری، نه‌تنها برای دو کشور بلکه برای ثبات منطقه‌ای نیز می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری به همراه داشته باشد.
اخیراً مایک پنس، معاون دونالد ترامپ در دولت اول وی که از محافظه‌کاران افراطی به حساب می‌آید و رویکردی ضدایرانی داشت و از کارزار «فشار حداکثری» ترامپ علیه ایران حمایت می‌کرد، در گفت‌وگویی با پایگاه خبری آل اسرائیل نیوز (All israel news) که در قالب برنامه «گزارش روزنبرگ» منتشر شده درباره مواضع اخیر ترامپ در قبال ایران گفت: «او رئیس‌جمهوری است که می‌خواهد جنگ‌ها را پایان دهد و مایل است استقرار و تعهدات آمریکا در برخی نقاط جهان کاهش یابد؛ مردم آمریکا اطمینان داشته باشند و مردم آن منطقه (غرب‌آسیا) ازجمله دشمنان ما باید بدانند که رئیس‌جمهور دونالد ترامپ هر اقدامی که لازم باشد را برای محافظت از متحدان آمریکا انجام خواهد داد». او در پاسخ به سوال جوئل روزنبرگ، مجری برنامه «گزارش روزنبرگ» مبنی بر اینکه آیا ترامپ واقعاً به دنبال توافق با ایران است، اعلام کرد که «فکر می‌کنم رئیس‌جمهور را به اندازه‌ای می‌شناسم که بدانم در طول دولت ما، هرگز او را در اعمال قدرت مردد ندیدم اما همیشه به ‌عنوان آخرین راه‌حل به سراغ آن می‌رفت».
به موازات پنس، کسانی مانند مایک والتز، مشاور امنیت ملی دولت ترامپ هم مواضعی رادیکال علیه ایران اتخاذ کرده‌اند که البته مورد نقد برخی از اعضای کابینه وی قرار گرفته است. به ‌عنوان مثال نیویورک‌تایمز حدود یک هفته پیش در گزارش خود نوشت که برخی از مشاوران دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به دلیل تندروی‌های والتز و تمایل بیش از حد وی به اقدام نظامی علیه ایران، انتقاداتی را علیه او مطرح کرده‌اند. والتز در حالی این مواضع جنگ‌طلبانه را اتخاذ کرده که شخص ترامپ بارها گفته است توافق با ایران را به ابزار نظامی ترجیح داده و خواستار درگیری با ایران نیست. به گزارش ایسنا، والتز در مباحثات سیاستی به‌ویژه درباره ایران، با جی‌.دی ونس، معاون ترامپ و سوزی وایلز، رئیس دفتر کارکنان کاخ سفید دچار اختلاف شده است؛ چراکه آن‌ها خواستار تبعیت کامل از اولویت‌های اعلام‌ شده رئیس‌جمهور بوده‌اند اما والتز گزینه نظامی را ترجیح می‌دهد.
همچنین تام کاتن، سناتور جمهوری‌خواه ایالت آرکانزاس هم اخیراً اعلام کرده که از سیاست‌های ترامپ برای اعمال فشار حداکثری بر ایران از طریق اجرای تحریم‌های اقتصادی سخت‌گیرانه حمایت کرد و مدعی شد که این اقدامات تمام صادرات ایران را نابود خواهد کرد و حتی بر تلاش ایالات‌متحده برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای تاکید کرد.
این مواضع به خوبی نشان می‌دهد که در داخل ایالات‌متحده کسانی مانند پنس که خود به مدت 4 سال در کاخ سفید حضور داشته و بر پیچیدگی‌ها و هزینه فایده‌های هرگونه تحرک نظامی واقف هستند، باز هم این گزینه را مولفه‌ نهایی اعلام می‌کنند و بیشتر گزینه مذاکره را مدنظر دارند. در تهران هم حسین شریعتمداری دقیقاً در زمانی که مساله مذاکره غیرمستقیم با آمریکا مطرح می‌شود، موضوع هدف قرار دادن ترامپ را مجدداً مطرح می‌کند.
تایید مذاکره غیرمستقیم
از دیگر سو سیاستمداران ایران و آمریکا با نگاهی پیش‌گیرانه دیپلماسی را مهم‌تر از جنگ‌طلبی دانسته و از ضرورت گفت‌وگو و مذاکره سخن گفته‌اند. در این راستا سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح (یک‌شنبه/17 فروردین 1404) در جمع فرماندهان، مدیران و کارکنان ستاد کل نیرو‌های مسلح و قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا با اشاره به جزئیاتی از محتوای پاسخ ایران به نامه ترامپ عنوان کرد: «امروز جهانیان شاهد هستند که او (ترامپ) علاوه بر دشمنان با دوستان و متحدانش هم درگیر شده است. اخیراً هم نامه‌ای برای مقام معظم رهبری نوشت و پاسخ درخور خودش را هم با لحاظ تدابیر و اوامر ایشان دریافت کرد. تدابیر ایشان بر این مبنا بود که ما آغازگر جنگ نیستیم؛ هرگونه تهدید را با تمام قوا پاسخ خواهیم داد؛ به دنبال آرامش در منطقه هستیم؛ در مساله‌ هسته‌ای به دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم و نیاز‌های ملت خودمان را در هسته‌ای دنبال می‌کنیم؛ مذاکره مستقیم نخواهیم کرد اما مذاکره غیرمستقیم ایرادی ندارد؛ شما بدقول‌ترین و بدعهدترین طرف در مذاکرات گذشته بودید لذا هیچ اعتمادی به شما وجود ندارد. این پاسخ معقول و بسیار حکیمانه به این جهت است که هم مردم کشور ما و هم مردم جهان بدانند که راهبرد جمهوری اسلامی ایران، دفاع از منافع خودش و پیشرفت و حرکت به سمت افق‌های ترسیم شده است. جمهوری اسلامی ایران جنگ‌طلب نیست اما قلدری و زورگویی را نمی‌پذیرد و در مقابل آن ایستادگی خواهد کرد».
همچنین مواضع سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان هم حاکی از همین ماجراست. رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در مراسم بزرگداشت نوروز 1404 که شامگاه شنبه 16 فروردین با حضور گسترده سفرا و روسای نمایندگی‌های دیپلماتیک مقیم تهران برگزار شد، اعلام کرد که «پاسخ ایران به نامه رئیس‌جمهور آمریکا متناسب با محتوا و لحن نامه وی داده شده و در عین حال فرصت استفاده از دیپلماسی نیز حفظ شده است». عراقچی همچنین در این مراسم گفت «علی‌الاصول، مذاکره مستقیم با طرفی که مدام تهدید به توسل به زور برخلاف منشور ملل متحد می‌کند و مواضع متناقضی توسط مقام‌های مختلف آن بیان می‌شود، بی‌معنا خواهد بود اما ما همچنان به دیپلماسی پایبند بوده و حاضریم مسیر مذاکره غیرمستقیم را بیازماییم».
وزیر امور خارجه ضمن یادآوری ماهیت کاملاً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران اظهار کرد: «ایران قبلاً در قالب برجام مجموعه تدابیر داوطلبانه‌ای را برای اطمینان‌بخشی در مورد ماهیت برنامه هسته‌ای خود اتخاذ نمود اما این آمریکا بود که به ‌صورت یکجانبه از آن توافق خارج شد. اکنون ما با برخورداری از آن تجربه، حاضریم براساس منطق اعتمادسازی به ازای رفع تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، گفت‌وگو در مورد برنامه هسته‌ای خود و رفع تحریم‌ها را پی بگیریم». عراقچی تاکید کرد که «جمهوری اسلامی ایران در عین پایبندی به مسیر دیپلماسی و گفت‌وگو جهت رفع سوءتفاهم‌ها و حل اختلافات، خود را برای همه پیشامدهای محتمل یا ممکن آماده نگاه می‌دارد و همان‌طور که در دیپلماسی و مذاکره جدیت دارد، در دفاع از منافع و حاکمیت ملی خود نیز قاطع و جدی خواهد بود».
به موازات این مواضع، خبرگزاری رویترز (یک‌شنبه/6 آوریل) مدعی شده که به گفت‌وگو با یک مقام ایرانی پرداخته و او اعلام کرده با وجود اینکه تهران درخواست دونالد ترامپ برای مذاکرات مستقیم با ایران را رد کرده، مایل است از طریق میانجیگری عمان که از دیرباز واسط تعامل طرفین بوده است با دولت آمریکا به مذاکره غیرمستقیم بپردازد. رویترز در گزارش خود نوشته است: «به گفته این مقام ایرانی، مذاکرات غیرمستقیم فرصتی برای سنجیدن جدیت واشنگتن درباره به کار بستن راهکاری سیاسی در ارتباط با ایران فراهم می‌کند. با وجود اینکه ممکن است این مسیر ناهموار باشد اما در صورت نشان دادن حمایت آمریکا در پیام‌های آن،‌ چنین گفت‌وگوهایی ممکن است به زودی آغاز شود». رویترز در ادامه نوشت: «این مقام ایرانی می‌گوید، تهران به همسایگان خود درباره هرگونه مشارکت در اقدام متجاوزانه احتمالی آمریکا علیه ایران ازجمله دادن اجازه استفاده از حریم هوایی یا قلمرو آن‌ها هشدار داده است».
با تمام این تفاسیر باید منتظر بود و دید که این مذاکرات چگونه قرار است آغاز شود و اساساً چه خروجی سیاسی از خود به‌ جای می‌گذارد.