مردم و «بیم و امیدِ» مذاکرات
خواندنی ها
بزرگنمايي:
ایرانیان جهان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
«بیم‌وامید» موقعیتی است که این روزها مردم در آن به سر می‌برند. مردمی که از به نتیجه رسیدن برجام ناامید شدند، اما اکنون با اشتیاق، ناظر دور جدیدی از رفع تنش‌ها به شکل مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا هستند. مذاکراتی که می‌تواند بخشی از چالش‌های امروز جامعه ایران را برطرف سازد.
بازار ![]()
جامعه‌شناسان و سیاستمداران در چند سال گذشته بارها و بارها موقعیت اجتماعی ایران را پرتنش خوانده و خواسته‌اند راهی برای برطرف شدن چالش‌های اقتصادی، سیاسی، آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی برداشته شود. از سوی دیگر مجمع جهانی اقتصاد در بیستمین نسخه از گزارش سالانه خود، ریسک‌های جهانی 2025 را خطری جدی برای کشورها، بخش خصوصی و جامعه مدنی می‌داند که تنها راه عبور از این توفان جهانی، همکاری چندجانبه، تصمیم‌گیری بر پایه علم، تقویت نهادهای بین‌المللی و تقویت اعتماد عمومی است. اکنون که دور جدیدی از مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا ایجاد شده بار دیگر امیدواری برای رفع این چالش‌ها ایجاد شده است. حال باید دید روند مذاکرات چگونه پیش می‌رود و نتیجه این تعاملات چگونه می‌تواند در جامعه بازتاب پیدا کند.هنوز یک سال از صحبت‌های محمد فاضلی، جامعه‌شناس نگذشته که شرایط جامعه را این‌گونه ارزیابی کرده بود: «میزان انباشت مسائل ایران به حدی است که چشم‌انداز روشنی برای سیاست و اقتصاد یک یا دو دهه آینده کشور، به سختی متصور است. ایران در چاله‌های عظیمی(کاهش زیست‌پذیری محیط‌زیستی، تحریم، عقب‌ماندگی اقتصادی نسبت به رقبای منطقه‌ای، حذف نسبی از روابط تجاری در دنیا و...) افتاده است که به راحتی نمی‌توان از آنها خارج شد. ایران «جامعه مسائل حل‌نشده» شده است.
بسیاری از پژوهشگران و جامعه‌شناسان بر این باورند که یکی از ضرورت‌ها برای رفع مشکلات اجتماعی ترمیم مسائل اقتصادی و همچنین ارتباط و تعامل با جامعه بین‌المللی به دور از تحریم‌هاست. حال باید دید که مذاکرات می‌تواند در این زمینه موثر واقع شود؟ چراکه در دوره ریاست‌جمهوری حسن روحانی و پس از مذاکرات، مردم به‌شدت امیدوار شده بودند که برخی از این مشکلات با سرمایه‌گذاری‌های کلان بین‌المللی حل شود، اما بعد از آن روند به سمت و سویی کشیده شد که برجام بی‌نتیجه ماند و گشایش موقت در جامعه به بن‌بست خورد. آیا امروز همچون گذشته مردم می‌توانند به مذاکرات امیدوار باشند؟
این مذاکرات با برجام متفاوت است
حمیدرضا جلایی‌پور، استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران و چهره شناخته‌شده اصلاح‌طلبان در این زمینه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «سوال کردید که مردم امیدوارند؟ خب مذاکره تازه شروع شده و این نخستین دور مذاکرات هست هنوز چیزی روشن نشده. بنابراین اگر مذاکرات جلو برود و کمی نتایج معلوم بشود می‌توان در آن صورت اظهارنظر کرد. البته حتی مذاکره هم جلو برود آن وقت ما نظر مردم را نداریم. برای دانستن نظر مردم به پیمایش و نظرسنجی نیاز داریم.»
او اما در این باره توضیح بیشتری می‌دهد: «هم اکنون چیزی که می‌شود گفت این است که بعد از چند ماه هارت و پورت مخالفان ایران، جمهوری اسلامی عزتمندانه دارد از «مکانیزم مذاکره و دیپلماسی» در عمان استفاده می‌کند. این کار خیلی ارزشمند است، چون «مذاکره و دیپلماسی» مثل قدرت نظامی و مثل قدرت اقتصادی از ابزارهای دفاع از منافع ملی کشور است.» او اعتقاد دارد که «فعلا جمهوری اسلامی در حال مذاکره است باید با ذهن باز ببینیم فرآیند مذاکره به کجا می‌رسد.» او درباره امیدواری مردم در زمان برجام می‌گوید: «سوال کردید زمان روحانی، مردم در مذاکره برجام به‌شدت امیدوار بودند. بله واقعا مردم امیدوار بودند.
اما در دور قبل همین ترامپ در ضدیت با اوباما از برجام یک طرفه خارج شد، اما هم اکنون ترامپ هم برای مذاکره آماده شده است. این فرآیند علی‌الاصول مثبت است. در آن زمان وقتی برجام به نتیجه رسید بخشی از حاکمیت با برجام همراهی نکرد و نشد ایران وارد فعالیت اقتصادی با جهان بشود و بعد از خروج ترامپ از برجام تحریم‌ها تشدید شد و امید مردم نپایید.» او شرایط امروز را متفاوت با زمان برجام ارزیابی می‌کند: «اول اینکه همه بخش‌های حکومت با انجام مذاکره موافق‌اند. دوم اینکه نظام سیاسی کشور دارد از فعالیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری خارجی حتی با آمریکا دفاع می‌کند. این دو تفاوت و تغییر خیلی مهم است.» او تاکید می‌کند: «روشن است که دولت هم این‌بار دارد کار درستی می‌کند. چون تحریم‌ها باید رفع یا محدود بشود. ایران باید بتواند تورم دو‌رقمی را مهار کند و در سرمایه‌گذاری در زیربناها کار کند. ایران دارد از طریق ترکیه از طریق کریدورها و هاب گازی دور زده می‌شود؛ این یک زیان راهبردی علیه مصالح کشور است. در صورتی که لازم است ایران «هاب کریدورها و گاز» منطقه بشود.» او با بیان اینکه امروز ما می‌توانیم به دلایل فوق از دیپلماسی مذاکره عمان دفاع کنیم. البته به نتیجه رسیدن در این کار سختی‌های زیادی وجود دارد و موانع زیاد است و ترامپ هم قابل اعتماد نیست، اما کار ایران در انجام مذاکره کار درستی است و من ناامید نیستم.»
لینک کوتاه:
https://www.iranianejahan.ir/Fa/News/1403394/