بزرگنمايي:
ایرانیان جهان - مهم‌ترین عناوین روزنامه‌های امروز _یکشنبه بیست‌وچهارم فروردین 1404_ را در ادامه می‌خوانید.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، رسانه‌های آزاد، روزنامه‌ها و مطبوعات در هر جامعه‌ای از ارکان توسعه و دموکراسی به‌شمار می‌آید، بر این اساس خبرگزاری ایمنا، مرور عناوین مطبوعات کشور را به‌صورت روزانه در دستور کار خود دارد.
روزنامه ایران در صفحه نخست امروز خود با تیتر «تعیین سرنوشت FATF در ایستگاه پایانی» نوشت: «بررسی دو لایحه باقی مرتبط با FATF که تکمیل کننده ضوابط و سازکارهای 41 گانه گروه ویژه اقدام مالی (FATF ) محسوب می‌شود، در هفته جاری در دستور کار مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار دارد. بر اساس اعلام سید محسن دهنوی سخنگوی مجمع تشخیص مصلحت نظام، قرار است در جلسه چهارشنبه این هفته و پس از شنیدن همه نظرات کارشناسی «در راستای مصلحت کشور و حفظ منافع ملی درباره پیوستن به دو کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم(CFT) و پالرمو و چگونگی آن تصمیم‌گیری شود.» این تصمیم نهایی اگر با رأی موافق اعضای مجمع همراه باشد، می‌تواند زمینه‌ساز گره‌گشایی از روابط بانکی و مالی و تقویت امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی در راستای توسعه اقتصادی کشور شود و به وضعیتی که از پاییز 1398 بر تعاملات مالی بین‌المللی ایران تحمیل شده پایان دهد، وضعیتی که در آن با تکیه بر توصیه‌ها و سیاستگذاری‌های گروه ویژه اقدام مالی، کشورهای طرف معامله می‌توانند از انجام نقل و انتقال مالی فرد، شرکت یا هر بخش مرتبط با ایران و پرداخت بدهی‌های خود استنکاف کنند.
تعامل ایران با سازمان بین دولتی FATF و فراز و فرودهایی که بر این تعامل حاکم شد، پیشینه‌ای دو دهه‌ای دارد. گروه ویژه اقدام مالی سال 1368 با ابتکار کشورهای گروه هفت تأسیس شد، اما پس از 12 سال به نهادی اثرگذار در کارزار جهانی مبارزه با تأمین مالی تروریسم و ابزاری برای شکل دادن به جهت‌گیری‌های بین‌المللی و نظارت و مدیریت تعاملات مالی میان کشورها تبدیل شد. نهادی که همکاری با آن یا قرار گرفتن در فهرست‌های خاکستری و سیاهش می‌تواند اقتصاد کشورها را تحت تأثیر قرار دهد.
ایران اولین بار در سال 1388 در فهرست سیاه FATF قرار گرفت. دو سال پیش از آن لایحه مبارزه با پولشویی به مجلس ارائه و تصویب شده بود. با این حال یکی از موارد مهمی که در تمام سال‌های بعد مسأله‌ساز شد، تصمیم به پیوستن به دو کنوانسیون و از جمله کنوانسیون تأمین مالی تروریسم(CFT) بود که لایحه مربوط به آن از سوی دولت دهم تدوین شد و در مجلس نهم به تصویب رسید، اما موافقت شورای نگهبان را به همراه نداشت. حل این مسأله در سال‌های میانی دهه 90 با تدوین مجدد لایحه این بار از مبدأ قوه قضائیه در دستور کار قرار گرفت.
با روی کار آمدن دولت چهاردهم و ادامه یافتن دوباره پیگیری‌ها، لوایح دوگانه یک بار دیگر در فهرست موضوعات مورد بررسی مجمع تشخیص مصلحت قرار گرفت. در وضعیت اخیر اگر چه طیفی معدود از نمایندگان مخالف پیوستن به FATF در مخالفت با لوایح موضع گرفتند اما برخی اعضای مجمع صراحتاً اعلام کردند مجلس در این موضوع عاملیت خود را از دست داده است و مبنای در دستور کار قرار گرفتن مجدد لوایح صرفاً درخواست دولت و موافقت مقام معظم رهبری با بررسی دوباره آن است. لوایحی که آیت‌الله آملی لاریجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت در آخرین موضع‌گیری پیرامون آن گفته است «50 کشور با تحفظ این کنوانسیون‌ها را پذیرفته‌اند و ما هم می‌توانیم این لوایح را به صورت مشروط و با تحفظ قبول کنیم.»
با وجود این موضع همچنان نتایج بررسی کمیسیون‌های تخصصی مجمع و رأی نهایی نزدیک به 40 عضو حقیقی و حقوقی آن درباره پیوستن به دو کنوانسیون موضوع بحث همچنان تا پیش از برگزاری جلسه روز چهارشنبه مشخص نیست. ابهامی که سبب شده است فعالان سیاسی و اقتصادی و بویژه نهادهای مدنی برآمده از بخش خصوصی اقتصاد کشور در موضع‌گیری‌های متعدد و از جمله در نامه‌نگاری با رئیس مجمع به بیان دیدگاه خود در تأیید ضرورت موافقت با لوایح دوگانه و پذیرش دو شرط باقی مانده FATF بپردازند.»
روزنامه کیهان در صفحه نخست امروز خود با تیتر «افق توافق با ترامپ روشن نیست؛ کشور را معطل نکنید» نوشت: «بررسی روندهای منتهی به مذاکرات روز گذشته در عمان، افق روشنی را برای توافق با ترامپ متصور نمی‌کند، علی‌رغم تعهد و اولویت ایران به مسیر دیپلماسی، فقدان طراحی و اتخاذ سناریوهای جایگزین و طرح‌های راهبردی در حوزه اقتصاد و معیشت یکی از نگرانی‌های جدی افکار عمومی در داخل کشور است. معطل کردن موضوعات به مذاکره ادامه همان مسیر و سم مهلکی است که در دوران برجام، کشور را با خسارت مواجه کرد و منجر به امتیازدهی مذاکره‌کنندگان وقت شد.
ظهر دیروز شنبه 23 فروردین، آغاز دور جدیدی از مذاکرات (غیرمستقیم) میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا، این بار با میانجیگری مجدد عمان بود. مذاکراتی بر سر برنامه هسته‌ای ایران که به شکل منقطع، مستقیم و غیرمستقیم و همچنین با میانجیگری‌های متفاوت، سابقه‌ای بیش از بیست سال داشته و گرچه منجر به تفاهمات و توافقات متعددی همچون توافق بروکسل، بیانیه سعدآباد و برجام شده بود، ولی هیچ‌گاه نتوانست به فشار ظالمانه و سیاست آمریکایی در قبال ایران پایان دهد.
مذاکرات دیروز در شرایطی آغاز گردید که آمریکایی‌ها در حالی که به خواست تیم مذاکره‌کننده ایرانی در شکل مذاکرات، زمان مذاکرات و موضوع مذاکرات تن دادند، در عین حال و در ادامه سیاست همیشگی ترامپ در فشار و حمله حداکثری با هدف امتیازگیری بیشتر، تحریم‌های جدیدی را علیه ایران وضع کردند. علی‌رغم تمام چشم‌پوشی‌های خوش‌بینانه در داخل کشور، روند منتهی به مذاکرات نشانگر این است که طرف آمریکایی قصدی بر اصلاح رفتار خود و عقب‌نشینی از خواسته‌های غیرمنطقی خود نداشته و تمام تحرکات وی بر همان مدار همیشگی رفتار ترامپی در سیاست خارجی آمریکا است.
برخلاف اعتماد به وزیر محترم امور خارجه و نمایندگی هوشمندانه تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، این تداوم روند ضد دیپلماسی آمریکای ترامپ است که امیدها به تفاهم و توافق را از میان می‌برد. حتی تحلیلگران آمریکایی نیز نسبت به موفقیت و حیات مذاکره با ترامپ تردید دارند. شرایط و بستر کنونی مذاکرات و همچنین رویکرد آمریکایی حتی نسبت به زمان برجام نیز بدتر است و صاحب‌نظران مشهور آمریکایی و رسانه‌ها و مجلات تخصصی سیاست خارجی در آمریکا نیز دستیابی به یک توافق با ترامپ را بعید دانسته و سهم آمریکا در عدم موفقیت و حیات هر توافق احتمالی را بیشتر از ایران می‌دانند.
کامفورت ارو، رئیس نهاد مطالعاتی گروه بین‌المللی بحران در مقاله‌ای در فارین افرز در توضیح دشواری دیپلماسی اظهار می‌دارد: در حالی که دولت ترامپ مذاکره را پذیرفته، فشارها بر تهران را افزایش داده است. دولت او اجرای تحریم‌ها را دوچندان کرده است.
در همین راستا سی‌ان‌ان نیز در گزارشی بر اختلافات طرف آمریکایی درباره چگونگی برخورد با ایران در مذاکرات هسته‌ای پیش‌رو اذعان کرد. در اعتراف این رسانه تحلیلی آمده است: در حالی که ترامپ همچنان از تهدید احتمال جنگ در صورت شکست مذاکرات با ایران استفاده می‌کند، سایر مقامات آمریکایی لحن بسیار ملایم‌تری نسبت به این مذاکرات در پیش گرفته‌اند. ترامپ روز چهارشنبه گفته بود: «اگر نیاز به اقدام نظامی باشد، ما اقدام نظامی خواهیم کرد. بدیهی است که اسرائیل در این امر بسیار دخیل خواهد بود. آنها رهبر (این عملیات نظامی) خواهند بود.» ویتکاف، نماینده آمریکا در مذاکره با ایران اواخر ماه گذشته تأکید کرده بود که یک راه‌حل دیپلماتیک با ایران در دسترس است. وی همچنین در مصاحبه‌ای با چهره رسانه‌ای نزدیک به ترامپ تاکر کارلسون، قدرت نظامی ایالات متحده را ستود اما سریعاً این توضیح را اضافه کرد که: «این، یک تهدید نیست.» این مقام آمریکایی گفته بود: «اگر ایرانی‌ها به این برنامه گوش می‌دهند، باید بگویم این من نیستم که تهدید می‌کنم. این رئیس‌جمهور است که این اختیار را دارد.»
در چنین شرایطی، اولویت نخست مدیران اجرایی کشور باید طراحی و اجرای «پلن B» باشد؛ یعنی مجموعه‌ای از راهبردهای اقتصادی و سیاسی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها، تقویت تولید داخلی، افزایش صادرات غیرنفتی، کنترل بازار ارز و بهبود نظام توزیع و نظارت بر قیمت‌ها. معطل نگه داشتن کشور به امید تعهد و رغبت آمریکا به مذاکره، آن هم در شرایطی که در همان ایام اجرای برجام نیز تحریم‌ها به‌صورت مؤثر لغو نشد، نه با واقعیت‌های میدان سیاست سازگار است و نه با منافع ملی.
امروز نیاز مردم، «امید حقیقی» است نه وعده‌های تکراری. امیدی که از درون‌زایی اقتصاد، مقابله هوشمندانه با جنگ رسانه‌ای و حرکت برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها نشأت بگیرد. نمی‌توان به دشمنی که اقتصاد ایران را نشانه رفته، اعتماد کرد و در عین حال انتظار بهبود معیشت داشت. مذاکره، اگر در جای درست و با پیش‌شرط‌های دقیق انجام شود، می‌تواند ابزار باشد، اما نباید به آن به‌عنوان هدف نگاه کرد. هدف، عزت ملی و رفاه مردم است.»
روزنامه جوان در صفحه نخست امروز خود با تیتر «مذاکرات غیرمستقیم، دیدار مستقیم» نوشت: «عمان یک بار دیگر زیر لنز دوربین‌های جهان رفت. اولین دور مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا دیروز شروع شد و همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، چندان هم طولانی نشد. تهران و واشینگتن بعد از دو ساعت و نیم، برای تداوم مذاکرات در شنبه آینده توافق کردند؛ مذاکراتی که وزارت خارجه ایران فضای آن را «سازنده» و «مبتنی بر احترام متقابل» توصیف کرده و عباس عراقچی، وزیر خارجه هم گفته که جلسه، در محیطی آرام و بسیار محترمانه انجام شده و هیچ زبان غیرمناسبی در آن به کار نرفته است. مذاکرات دیروز مسقط عمان، به صورت غیرمستقیم انجام شد، ولی عباس عراقچی و استیو ویتکاف، هنگام ترک محل گفت‌وگوها، دقایقی با یکدیگر گپ‌وگفت کردند.
وزارت امور خارجه ایران در پایان دور اول مذاکرات دیروز در مسقط اعلام کرد که سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه، «در فضایی سازنده و مبتنی بر احترام متقابل مواضع دولت‌های متبوع خود را راجع به موضوعات مرتبط با برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران و رفع تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران از طریق وزیر امور خارجه عمان تبادل کردند.» این اولین دور مذاکرات هیئت‌های دیپلماتیک ایرانی و امریکایی است که به گفته وزارت امور خارجه ایران در آن، «طرفین موافقت کردند گفت‌وگوها در هفته آینده ادامه یابد.»
عباس عراقچی، وزیر خارجه در گفت‌وگو با خبرگزاری صدا و سیما گفت که «جلسه اول، جلسه سازنده‌ای بود و در محیطی آرام و بسیار محترمانه» انجام شد. به گفته عراقچی، «هیچ زبان غیرمناسبی در این مذاکرات به‌کار برده نشد» و در جلسه بعدی هم درباره «چارچوب‌های کلی توافق» صحبت خواهد شد. او گفت که در طول مذاکرات طرف عمانی چهار بار بین طرف ایرانی و امریکایی تبادل پیام انجام داد. وزیر خارجه با اشاره به اینکه طرف امریکایی گفته که مطلوبش انجام مذاکرات در کوتاه‌ترین زمان ممکن است، اظهار کرد: «نه ما و نه طرف مقابل خواهان مذاکرات بی‌نتیجه و گفت‌وگو برای گفت‌وگو نیستیم.»
تا لحظه تنظیم این گزارش، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا روایت خود از مذاکرات دیروز را بیان نکرده، ولی برخی منابع می‌گویند که او درباره مذاکرات صحبت خواهد کرد یا اینکه ممکن است توئیت زده یا بیانیه صادر کند. شبکه بلومبرگ فارسی تأیید کرده که هیئت امریکایی خواسته‌های قبلی خود در مورد مهار برنامه موشکی ایران و پایان دادن به حمایت از گروه‌های منطقه‌ای را تکرار نکرده و گفت‌وگوها فقط به «پرونده هسته‌ای» محدود شده، مذاکرات مستقیم در آینده نزدیک دور از ذهن نیست. خبرنگار نیویورک‌تایمز هم نوشت که نمایندگان ایران و آمریکا، در مورد چارچوب و جدول زمانی مذاکرات به توافق رسیدند؛ این نشان می‌دهد که آمریکا خواستار برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای ایران نبوده است.
هنوز مشخص نیست که مذاکراتی که دیروز در عمان شروع شد، به توافق بین دو طرف منجر خواهد شد یا نه. «وندی شرمن» معاون سابق وزیر خارجه آمریکا و عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده دولت «باراک اوباما» در گفت‌وگو باای‌بی‌سی‌نیوز گفته که اینکه با ایران به توافقی دست یابیم، بسیار خوب است، اما من فکر می‌کنیم که این کار بسیار چالش‌برانگیز خواهد بود. شرمن گفته که مشخص نیست که دولت ترامپ امیدوار است به چه چیزی دست یابد. اگر آنها به دنبال برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای ایران باشند، این کشور به لحاظ سیاسی و از نظر سیاست داخلی خود نمی‌تواند چنین چیزی را بپذیرد و هر چیز کمتری هم ممکن است برای رئیس‌جمهور ترامپ به اندازه کافی خوب نباشد.»
روزنامه وطن امروز در صفحه نخست امروز خود تیتر «عقبگرد عربده‌کش» را برگزید و نوشت: «عبدالباری عطوان، تحلیلگر سرشناس جهان عرب درباره مذاکرات ایران و آمریکا گفته است: «ایرانی‌ها با پشتوانه قوی به مذاکرات آمدند. ترامپ عربده کشید و گفت ایران با جهنم روبه‌رو خواهد شد. ضربه‌های سنگین و شکننده‌ای خواهد خورد اما تهدیدهای آنها نتوانست ایران را بترساند و به زانو دربیاورد و در نتیجه ترامپ عقب‌نشینی کرد».
عقب‌نشینی ترامپ و تیم تندرو حاکم بر کاخ سفید که پیش تر با زبان تهدید و ارعاب از گفت‌وگو و مذاکره فراتر از مباحث هسته‌ای سخن گفته بودند، حالا دیگر مورد اذعان و اعتراف بسیاری از کارشناسان مسائل سیاسی و بین‌الملل قرار گرفته است. ترامپ پیش‌تر در لفاظی‌های خود از محدود شدن قدرت موشکی و دفاعی ایران به عنوان شرایط ورود به مذاکره با ایران سخن گفته بود و بدون اینکه حرفی از لغو تحریم‌ها بزند، با تهدید ایران به بمباران هوایی، صرفاً عدم ورود به فاز نظامی را به عنوان تحفه خود برای نشاندن ایران پای میز مذاکرات معرفی کرده بود اما همان‌طور که عطوان اشاره کرده است، ایستادگی قاطع ایرانیان، منجر به عقب‌نشینی او از زیاده‌خواهی‌هایش شد.
در این رابطه شبکه سی‌ان‌ان آمریکا نیز به اختلافات میان طرف آمریکایی درباره چگونگی برخورد با ایران در مذاکرات هسته‌ای پیش رو اذعان کرد. در اعتراف این رسانه آمده است: در حالی که ترامپ همچنان از تهدید احتمال جنگ در صورت شکست مذاکرات با ایران استفاده می‌کند، سایر مقامات آمریکایی لحن بسیار ملایم‌تری نسبت به این مذاکرات در پیش گرفته‌اند.
ترامپ روز چهارشنبه گفته بود: «اگر نیاز به اقدام نظامی باشد، ما اقدام نظامی خواهیم کرد. بدیهی است که اسرائیل در این امر بسیار دخیل خواهد بود. آنها رهبر [این عملیات نظامی] خواهند بود». اما استیو ویتکاف، نماینده آمریکا در مذاکره با ایران اواخر ماه گذشته تأکید کرد یک راه‌حل دیپلماتیک با ایران در دسترس است. وی همچنین در مصاحبه‌ای با تاکر کارلسون، چهره رسانه‌ای نزدیک به ترامپ، قدرت نظامی ایالات متحده را ستود اما سریعاً این توضیح را اضافه کرد که: «این، یک تهدید نیست».
عطوان در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفته است: «رهبر ایران گفت از تهدیدها نمی‌ترسیم و در مقابل آنها سر خم نمی‌کنیم. لاریجانی، مشاور رهبر ایران هم گفت 10 پایگاه آمریکا در اطراف ما قرار دارد، آنها را نابود می‌کنیم. 50 هزار سرباز آمریکایی در این پایگاه‌ها حضور دارند، آنها را نابود خواهیم کرد. آنها را با تابوت از منطقه خارج می‌کنیم. هدف دیگری هم داریم و آن اسرائیل است. هدف خوبی برای موشک‌های ما خواهد بود». رهبر انقلاب در سخنان‌شان به مناسبت عید فطر به صراحت گفتند: «اگر شرارتی از خارج صورت بگیرد که البته احتمالش زیاد نیست، قطعاً ضربه متقابل محکمی خواهند خورد». موضع قاطع ایشان در پاسخ قوی به هرگونه تجاوز خارجی، از سوی فرماندهان نظامی کشورمان مورد تاکید قرار گرفت. چنانکه سردار حسین سلامی، فرمانده کل سپاه در پاسخ به تهدید ترامپ برای بمباران ایران گفت: «به همه دشمنان هشدار می‌دهیم هر تهدیدی که جنبه عملی بگیرد، با واکنش سرسختانه و ویرانگر جواب خواهیم داد».
ترامپ که انتظار داشت با آوردن ناوهای هواپیمابر به منطقه، همچنین استقرار بمب‌افکن‌های استراتژیک 2B در پایگاه دیه‌گو گارسیا ایران را مرعوب کند، هرگز واکنشی را که انتظارش را داشت از داخل ایران دریافت نکرد. در حالی که او به لفاظی‌هایش ادامه می‌داد و از بمبارانی سخن می‌گفت که به زعم او «تاکنون نظیرش دیده نشده است».
به نظر می‌رسد پاسخ قاطعانه‌ای که از سوی مقامات سیاسی و البته فرماندهان نظامی کشورمان به تهدیدات نظامی آمریکا و اسرائیل داده شد، ترامپ را قانع کرد نمی‌تواند درباره ایران با همان زبانی سخن بگوید که عادت کرده با برخی رژیم‌های دست‌نشانده منطقه سخن بگوید. او که خود با خروج یک‌طرفه از برجام بزرگ‌ترین ضربه را به این توافقنامه زد، حالا بهتر از هر کسی دیگر می‌داند نمی‌تواند ایران قدرتمند را وادار به پذیرش زیاده‌خواهی‌هایش کند.»
روزنامه شرق در صفحه نخست امروز خود تیتر «امید به گفتوگوهای واقعی» را برگزید و نوشت: «مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا، با هدف کاهش تنش‌های موجود میان دو کشور بر سر پرونده هسته‌ای و دستیابی به توافقی پایدار، بالاخره در عمان آغاز شد. این مذاکرات که با میانجیگری دولت عمان و با حضور دیپلمات‌های برجسته دو کشور انجام می‌شود، از اهمیت تاریخی برخوردار است. ایران و آمریکا، در حالی پای میز مذاکره نشسته‌اند که اختلافات دیرینه و چالش‌های پیچیده‌ای بر روابط دو کشور سایه انداخته است. در شرایط حساس منطقه‌ای و جهانی، این گفت‌وگوها فرصتی منحصربه‌فرد برای بررسی امکان ایجاد تعاملات جدید و ترسیم چشم‌اندازی تازه در روابط میان دو کشور محسوب می‌شود. نگاه‌ها اکنون به مسقط دوخته شده است، جایی که امیدها و نگرانی‌ها پیرامون نتایج این مذاکرات در بالاترین سطح خود قرار دارد.
سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پیش از آغاز مذاکرات تأکید کرد که هدف اصلی ایران دستیابی به توافقی منصفانه و شرافتمندانه از موضع برابر است. وی اظهار کرد که تیم مذاکره‌کننده ایرانی با جدیت کامل و با هدف تأمین منافع ملی مردم ایران در این مذاکرات شرکت کرده است. عراقچی همچنین تصریح کرد که این مذاکرات تنها بر موضوعات هسته‌ای متمرکز است و ایران به‌هیچ‌وجه تهدید را نمی‌پذیرد. در سوی دیگر، استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه که ریاست هیئت آمریکایی را بر عهده دارد، اعلام کرد ایالات متحده به دنبال توافقی است که بتواند نگرانی‌های بین‌المللی درباره برنامه هسته‌ای ایران را برطرف کند. وی همچنین بر اهمیت شفافیت و تعهدات متقابل در این مذاکرات تأکید کرد.
این مذاکرات که در چند مرحله طرح‌ریزی شده است، در مرحله نخست با ارائه نامه کتبی ایران به طرف آمریکایی آغاز شد. نامه‌ای که در دیدار عراقچی و بدر بن حمد البوسعیدی، به میانجی عمانی برای انتقال به طرف آمریکایی داده شد و با پاسخ مثبت استیو ویتکاف، از مذاکره غیرمستقیم مکتوب به مذاکره غیرمستقیم در دو سالن مجزا ارتقا یافت و بدر بن حمد البوسعیدی هم وظیفه انتقال پیام‌ها را میان دو طرف بر عهده داشت. با آغاز این مرحله فضاسازی‌های رسانه‌ای که مذاکرات را هدف قرار دادند و با ادعای منابع عمانی به انتشار شایعاتی دامن زدند که همگی بلافاصله تکذیب شد؛ از جمله رویترز که به نقل از منابع عمانی مدعی شد که «مذاکرات بین ایران و آمریکا هدفشان کاهش تنش‌ها و تبادل زندانیان است».
البته فضاسازی غربی‌ها تماماً منفی نبود و شاهد بودیم نشریه آمریکایی «تایم» در گزارشی تفصیلی به بررسی روند تازه گفتوگوهای غیررسمی میان مقامات جمهوری اسلامی ایران و تیم دونالد ترامپ پرداخته و بخت رسیدن به توافق را «بالا» ارزیابی کرده است. در این گزارش آمده که هر دو طرف از انگیزه‌های قابل توجهی برای پیشبرد گفت‌وگوها برخوردارند. براساس تحلیل تایم، ترامپ برخلاف برخی انتظارات، مواضعی همدلانه‌تر نسبت به اسرائیل اتخاذ نکرده و نماینده او، ویتکاف، نیز به‌صراحت با الگوی «طرح لیبی» مخالفت کرده است.
مذاکراتی که با حذف طرف‌های اروپایی، چین و روسیه بخش مهمی از اتلاف وقت را پشت سر گذاشته و این‌گونه دو طرف به پیشواز مذاکراتی با رویکرد مرحله‌ای‌محور با حضور نماینده عمان رفتند که هم اروپایی که بدون اذن آمریکا توان اتخاذ هیچ تصمیمی را نداشت حذف شد و هم نگرانی‌ها از منافع روسیه در تداوم تحریم‌های ایران حداقل در افکار عمومی ایران کم‌رنگ شد.»
روزنامه دنیای اقتصاد در صفحه نخست امروز خود تیتر «مکمل سیاستی مذاکرات» را برگزید و نوشت: «معطل کردن اصلاحات داخلی به سرانجام مذاکرات، در دوران پیش از برجام باعث شد که از سرمایه ایجادشده در آن دوره استفاده کافی نشود. اکنون مزیت راهبردی دور جدید مذاکرات نسبت به برجام می‌تواند تدوین و اجرای یک متمم سیاستی اصلاحات داخلی باشد. این بسته تکمیلی باید شامل مهار تورم از طریق سیاست‌های پولی، اصلاح ساختار نظام بانکی، بازنگری در بودجه، اصلاح نظام ارزی و انرژی و نیز تقویت حکمرانی اقتصادی باشد. همچنین، اصلاحات اجتماعی، راهبرد تکمیلی دیگری است.
دور جدید مذاکرات ایران و آمریکا به‌تازگی در مسقط برگزار شد، در این میان پرسش اصلی این است که این دور از مذاکرات چه مزیتی می‌تواند نسبت به دوره پیشین داشته باشد. پاسخ این سوال در یک عبارت نهفته است: متمم سیاستی. در دوره پیشین، تمرکز اصلی بر رفع تحریم‌ها و گشایش‌های خارجی بود، اما تجربه نشان داد که بدون برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگ سیاست‌های داخلی و خارجی، حتی رفع تحریم‌ها نیز نمی‌تواند زمینه‌ساز توسعه پایدار و بهبود ملموس معیشت مردم باشد. رفع تحریم اگرچه شرط لازم گام برداشتن در مسیر توسعه و جبران عقب‌ماندگی‌های کشور است اما شرط کافی نیست. مزیت بالقوه مذاکرات فعلی می‌تواند این باشد که همزمان با پیشبرد گفت‌وگوها، باید یک متمم سیاستی تدوین و اجرایی شود؛ برنامه‌ای که ساختارهای اقتصادی کشور را برای بهره‌برداری بهینه از فرصت‌های احتمالی آماده کند و مانع تکرار اشتباهات گذشته شود.
نخستین بخش از این متمم باید مربوط به کنترل تورم باشد. در شرایط فعلی، اتکای صرف به کاهش انتظارات تورمی نه‌تنها کافی نیست، بلکه در بلندمدت ممکن است منجر به سرخوردگی جامعه و بی‌اعتمادی به سیاست‌گذاران شود. باید برای کنترل واقعی تورم، سیاست‌های انقباضی هوشمند، کنترل رشد نقدینگی و کاهش کسری بودجه به‌صورت همزمان مورد توجه قرار گیرد. برای مثال، اگر درآمدهای ارزی ناشی از رفع تحریم‌ها افزایش یابد اما بدون برنامه به اقتصاد تزریق شود، تنها نتیجه آن تشدید تورم خواهد بود، نه رفاه عمومی.
گام دوم اصلاح نظام بانکی است. فرض کنیم تحریم‌ها رفع شده و حتی لوایح مربوط به FATF هم تصویب شود؛ در این شرایط، آیا نظام بانکی کشور توان اتصال به شبکه بانکی بین‌المللی را دارد؟ نظام بانکی ایران با چالش‌های متعددی همچون عدم شفافیت صورت‌های مالی، مطالبات معوق، ضعف کفایت سرمایه و ضعف حاکمیت شرکتی مواجه است. بدون اصلاحات بنیادین در نظام بانکی، امکان استفاده مؤثر از منابع خارجی و تسهیل روابط مالی بین‌المللی فراهم نخواهد شد و اقتصاد کشور بار دیگر دچار گسست خواهد شد.
در کنار اصلاح بانکی، اصلاح بودجه نیز باید در اولویت قرار گیرد. سال‌هاست که بودجه عمومی کشور بر پایه درآمدهای ناپایدار، وابستگی به نفت، و کسری ساختاری بنا شده است. اما چرا به‌رغم تأکیدهای مکرر، برنامه اصلاح بودجه به سرانجام نمی‌رسد؟ پاسخ را باید در تعارض منافع، ضعف اراده سیاسی و عدم هماهنگی میان دستگاه‌ها جست‌وجو کرد. اصلاح بودجه نیازمند حذف تدریجی یارانه‌های غیرهدفمند، بازتعریف نقش دولت در اقتصاد، و افزایش سهم درآمدهای مالیاتی است. در صورتی که درآمدهای حاصل از رفع تحریم‌ها مستقیماً به بودجه جاری تزریق شود، عملاً تغییری در مسیر انضباط مالی حاصل نخواهد شد.
به طور خلاصه اگر بخواهیم دور جدید مذاکرات در مقایسه با دوره برجام دارای مزیت راهبردی باشد، باید یک پیوست اصلاحی به آن اضافه کنیم. این پیوست، صرفاً به معنای تنظیم چند سند بالادستی نیست، بلکه یک تعهد و برنامه‌ریزی منسجم برای بازسازی اقتصاد، اصلاح نهادها و پاسخ به مطالبات اجتماعی است. این بار نباید اجازه داد که فرصت مذاکرات، تنها به یک گشایش موقتی بدل شود. باید با هوشمندی، آینده را ساخت و از تکرار گذشته پرهیز کرد.»
کد خبر 857112