بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - دور دوم مذاکرات میان ایران و ایالات متحده این‌بار نه در پایتخت عمان، بلکه در رم ایتالیا انجام می‌شود؛ دو شهری که در حافظه فرهنگی ایرانیان جایگاه خاصی دارند. مسقط یادآور شیرینی حلوای مسقطی است که ریشه در شیراز دارد، و رم نیز مصداق ضرب‌المثل معروف «همه راه‌ها به رم ختم می‌شود».
آقایی که سال گذشته سودای ریاست‌جمهوری در سر داشت – و به عقیده برخی شکست او به نفع پزشکیان تمام شد – در دوران فعالیتش حساسیت زیادی نسبت به مکان مذاکرات داشت.
او ترجیح می‌داد مذاکرات در شهرهای نزدیک‌تر مانند استانبول یا بغداد برگزار شود تا اروپا. با این حال، حالا معاون آقای عراقچی، آقای غریب‌آبادی، تأکید می‌کند که محل مذاکرات اهمیتی ندارد و موضوعی فرعی است. البته نمی‌توان به طور کامل این اهمیت را نادیده گرفت؛ چرا که در رم، حضور پررنگ خبرنگاران و عکاسان امکان پنهان‌کاری و جلسات بی‌سر و صدا مانند آنچه در خانه وزیر خارجه عمان رخ داد، را کاهش می‌دهد.
با این‌همه، همین که گفت‌وگوها وارد دور دوم شده، نشان می‌دهد احتمال دستیابی به توافق وجود دارد؛ چرا که اگر در دور اول هیچ نقطه مشترکی یافت نمی‌شد، مذاکرات همان هفته قبل پایان می‌یافت. به‌خصوص با در نظر گرفتن خلق‌وخوی دونالد ترامپ که به صبر شهره نیست.
برخی تحلیل‌گران، از جمله حسین شریعتمداری، 35 سال است با هرگونه مذاکره مخالفت می‌کنند و معتقدند مذاکره یک بازی میان «کف» و «سقف» مطالبات طرفین است. آن‌ها هشدار می‌دهند که آمریکایی‌ها توقف کامل برنامه هسته‌ای ایران را «کف» خواسته‌های خود می‌دانند، حال آنکه از «سقف» مطالبات ایران سخنی به میان نمی‌آورند.
در سناریوی بسیار خوش‌بینانه، این توافق می‌تواند مسیر سرمایه‌گذاری‌های کلان خارجی را به ایران باز کند، حتی تا حدی که سفارت آمریکا دوباره در تهران بازگشایی شود. اما واقع‌بینی ایجاب می‌کند فعلاً به آزادسازی 6 تا 7 میلیارد دلار دارایی بلوکه‌شده در قطر دل ببندیم، نه هزار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری بلندمدت.
اینک، در صورت تحقق یک توافق، چه تأثیراتی می‌توان برای آن متصور بود؟ در ادامه، 20 پیامد احتمالی از نگاه نویسنده بررسی شده است:
20 پیامد احتمالی توافق احتمالی ایران و آمریکا 1. کاهش فشار روانی عمومی:
توافق، اضطراب از جنگ و ویرانی زیرساخت‌ها را از دوش مردم و حاکمیت برمی‌دارد. چهره‌های مردم در فردای توافق، بازتاب روشنی از این رهایی خواهد بود.
2. تثبیت نرخ ارز:
هرچند دلار به سطوح 40 یا 50 هزار تومانی بازنمی‌گردد، اما ثبات در بازار ارز، رغبت بازرگانان به واردات را افزایش می‌دهد و نرخ واقعی دلار را تثبیت می‌کند.
3. افزایش صادرات نفت:
با کاهش تحریم‌ها، فروش نفت افزایش می‌یابد که به رشد اقتصادی کشور منجر می‌شود. در شرایط عادی، فروش نفت در انحصار وزارت نفت خواهد بود و بازار از واسطه‌های پرحاشیه خالی می‌شود.
4. رونق گردشگری:
حضور گردشگران خارجی منجر به درآمدزایی و توسعه زیرساخت‌های بوم‌گردی می‌شود، که نه‌تنها ارزآوری دارد، بلکه به حفاظت از محیط‌زیست و مهاجرت معکوس کمک می‌کند.
5. افزایش اعتماد عمومی به آمریکا در مقایسه با روسیه:
تجربه تاریخی ایران از روس‌ها منفی‌تر از آمریکاست. توافق با ایالات متحده می‌تواند وابستگی به روسیه را کاهش دهد.
6. اتصال دوباره به شبکه بانکی جهانی (سوئیفت):
کاهش هزینه‌های تبادل مالی و افزایش شفافیت مالی از جمله مزایای این اتصال مجدد خواهد بود.
7. احیای بنادر و نقش‌آفرینی آن‌ها در تجارت:
افزایش واردات کالا بندرها را از رکود خارج می‌کند و جلوی عقب‌ماندگی آن‌ها نسبت به رقبای منطقه‌ای گرفته می‌شود.
8. بازگشت بنادر به نقش تاریخی‌شان:
بندرهایی مانند بوشهر دوباره به مراکز تجاری پویا تبدیل می‌شوند و صرفاً محل کارخانه‌های پتروشیمی نخواهند بود.
9. ضرورت به‌کارگیری مدیران متخصص:
توافق با آمریکا فضای جدیدی برای نخبگان فراهم می‌کند و مانع از ادامه‌ کار مدیران غیرمتخصص و ناکارآمد می‌شود.
10. تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی:
دسترسی به منابع مالی، اجرای پروژه‌هایی مثل کریدورهای حمل‌ونقل را که معطل مانده‌اند، تسهیل می‌کند.
11. کاهش جذابیت فعالیت‌های غیرشفاف:
با عادی شدن فضای اقتصادی، فعالیت‌های پرریسک و وابسته به رانت کاهش یافته و آقازاده‌ها نیز وارد عرصه واقعی کسب‌وکار می‌شوند.
12. احتمال خنثی شدن مکانیسم ماشه:
در صورت توافق، امکان دارد اروپا از اجرای مکانیسم ماشه صرف‌نظر کند، هرچند اختلاف‌نظرهایی در این زمینه وجود دارد.
13. تمرکز مسئولان بر چالش‌های واقعی کشور:
با کاهش فضاهای شعاری، مسائل ملموس‌تری مانند کمبود آب و انرژی جای خود را در اولویت‌ها بازمی‌یابند.
14. احیای مشارکت مردمی در انتخابات:
بهبود شرایط اقتصادی می‌تواند باعث مشارکت بیشتر مردم در انتخابات و کاهش رأی‌های اعتراضی شود.
15. کاهش فشار اجتماعی بر نهاد روحانیت:
با کاهش نابسامانی‌ها، روحانیون نیز از فشارهای اجتماعی بابت مشکلات اقتصادی کاسته خواهند شد.
16. امکان مدیریت بهتر درآمدهای نفتی:
با لغو تحریم‌ها، درآمد نفتی می‌تواند به جای هزینه‌های غیرضروری، صرف پروژه‌های زیرساختی و خدمات عمومی شود.
17. دور شدن خطر جنگ:
مهم‌ترین پیامد توافق، کاهش احتمال درگیری نظامی است که خسارت‌های جبران‌ناپذیری دارد.
18. تضعیف تندروهای داخلی و اپوزیسیون خارجی:
توافق، قدرت مانور گروه‌های رادیکال داخلی و براندازان خارج‌نشین را محدود می‌کند.
19. تمرکز بر تهدیدهای طبیعی مانند زلزله و خشکسالی:
با آرام‌تر شدن فضای سیاسی، رسیدگی به تهدیدهای زیست‌محیطی در اولویت قرار می‌گیرد.
20. واقع‌بینی درباره تأثیر توافق:
توافق با آمریکا هرچند گامی مهم است، اما راه‌حل نهایی همه مشکلات کشور نیست. نقد سازنده و هوشمندانه سیاست‌های واشینگتن همچنان لازم است.