بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - ایران /متن پیش رو در ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
نشریه «پولیتیکو» در گزارشی تحلیلی به روند مذاکرات ایران و آمریکا پرداخته و دستیابی به توافق هسته‌ای را بیش از همیشه محتمل دانسته است. در این گزارش آمده است: اشتیاق آشکار واشنگتن برای دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران، احتمال موفقیت را افزایش داده است؛ هرچند که این موفقیت، ممکن است به توافق سال 2015 شباهت داشته باشد؛توافقی که دونالد ترامپ در نهایت آن را کنار گذاشت.
ترامپ، نویسنده کتاب «هنر معامله» تاکنون در زمینه تحقق توافقات بزرگ، کارنامه‌ پرثمری نداشته است. تلاش‌های او برای پایان دادن به جنگ در اوکراین با مخالفت روسیه روبه‌رو شد و اسرائیل و حماس نیز نسبت به ابتکارهای او برای پایان جنگ در غزه بی‌اعتنا ماندند. در سوی دیگر، چین نیز تاکنون تمایلی برای پایان دادن به جنگ تجاری که ترامپ آغاز کرده از خود نشان نداده است. با این حال، وقتی موضوع به ایران می‌رسد، نشانه‌هایی وجود دارد که شاید اوضاع این بار متفاوت پیش برود. مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی هفته گذشته در عمان و بار دیگر در آخر هفته جاری در رم درباره راه‌حل‌هایی برای پایان دادن به پرونده هسته‌ای ایران گفت‌و‌گو کرده‌اند. اکنون ترامپی که در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش از توافق اولیه سال 2015 خارج شد، در موقعیتی قرار دارد که شاید بتواند توافقی پایدارتر را رقم بزند.
سؤال اساسی اینجاست:توافق با چه هدفی و به چه قیمتی؟
از سال 2018، زمانی که ایالات متحده از توافق هسته‌ای خارج شد، ایران روند غنی‌سازی اورانیوم را شتاب بخشید؛ روندی که به‌عنوان گام اساسی بر ابهامات مبنی بر حرکت آن به سمت تسلیحات هسته‌ای افزوده است. بنابراین، نیاز به دستیابی به یک راه‌حل فوری بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. در حال حاضر، ابعادی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران موجب نگرانی ناظران بین‌المللی شده است. اول اینکه، ایران با به ‌کارگیری سانتریفیوژهای پیشرفته، به‌طور چشمگیری توان غنی‌سازی خود را افزایش داده است. دوم اینکه، از سال 2021 تاکنون، ایران موفق به تولید اورانیوم با درصد غنای بالا شده و اکنون حدود 275 کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا سطح 60 درصد در اختیار دارد.
ایالات متحده چه واکنشی نشان خواهد داد؟
در درون دولت ترامپ، صداهای متفاوتی شنیده می‌شود که بر اقدامات متقابل تأکید دارند. یک جناح، به رهبری مارکو روبیو وزیر امور خارجه و مایک والتز مشاور امنیت ملی معتقدند که مسیر دیپلماسی بی‌نتیجه است، چراکه مدعی هستند نمی‌توان به ایران اعتماد کرد. در مقابل، جناح دوم به رهبری معاون رئیس‌جمهوری ونس، موضع تهاجمی‌ دیگری اتخاذ کرده و بارها در مورد ضرورت دیپلماسی تأکید کرده و نسبت به عواقب احتمالی شکست آن هشدار داده است.»
با این حال، در کنار این تهدیدات، ترامپ نشانه‌هایی از تمایل به حل موضوع از راه گفت‌و‌گو نیز بروز داده است. استیو ویتکاف، نماینده ارشد خود در امور صلح را برای هدایت مذاکرات روانه میدان کرده است. حتی تماس‌هایی با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه برقرار کرده تا از نفوذ مسکو برای ترغیب تهران به توافق استفاده کند. این سیاست ترامپ اکنون نتیجه داده و به اولین گفت‌وگوی مستقیم ( گفت و گوها به صورت غیر مستقیم بوده است) ایران و آمریکا در یک دهه گذشته منجر شده است و این دستاوردی کوچک نیست. بنابراین، آغاز مذاکرات کنونی حاکی از آن است که هر دو کشور علاقه‌مند به دستیابی به توافق هستند.
و اگرچه بسیاری در آمریکا نسبت به توافق سال 2015 انتقاداتی وارد می‌کردند، از جمله محدودیت زمانی آن، اجازه ادامه فعالیت تأسیسات غنی‌سازی ایران و بی‌توجهی به برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای تهران این بار اما آمادگی تهران برای گفت‌و‌گو درباره مسائل هسته‌ای در حالی دیده می‌شود که خطوط قرمز مشخص ایران نیز پابرجاست؛ از جمله هرگونه درخواست برای برچیدن برنامه هسته‌ای یا کنار گذاشتن توانمندی‌های موشک‌های بالستیک ایران.
نقش مسکو در مذاکرات
رسانه بریتانیایی «گاردین» نیز در تحلیلی به نقش بازیگران مؤثر در مذاکرات غیر مستقیم ایران و آمریکا متمرکز شده است. این رسانه غربی در بخشی از گزارش خود با اشاره به اینکه با پیشرفت مذاکرات، مسکو ممکن است نقش کلیدی در توافق هسته‌ای ایران به دست آورد، می‌نویسد: این نقش ممکن است مسکو را به نقطه ثقل توافق آینده بدل کند.
طبق گمانه‌زنی‌ها، از یک سو نام روسیه به‌عنوان مقصد احتمالی ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران در نظر گرفته شده و از سوی دیگر ممکن است در جایگاه داور بی‌طرف، مسئول رسیدگی به موارد احتمالی نقض توافق نیز قرار گیرد.
گاردین در این گزارش به پیشرفت ملموس مذاکرات رم اشاره کرده و می‌افزاید: در قلب این تلاش‌ها، ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ قرار دارد. او در تلاش است تا توافقی را ظرف 60 روز نهایی کند.
در این مذاکرات، دو محور اصلی چالش‌برانگیز هستند: اول، سرنوشت ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران و دوم، دریافت تضمین‌های محکم از سوی غرب، مبنی بر اینکه در صورت پایبندی ایران به توافق، تحریم‌ها به‌طور پایدار لغو شده و در صورت خروج دوباره آمریکا، ایران متضرر نخواهد شد.
ایران تمایل دارد ذخایر اورانیوم خود را در داخل کشور نگه دارد و بر این باور است که تضمین‌هایی غیررسمی دریافت کرده که نشان می‌دهد آمریکا قصد نابودی کامل برنامه هسته‌ای ایران را ندارد.
با این حال، اظهارنظرهای پیشین ویتکاف در فضای مجازی، که به نوعی تأیید‌کننده چنین نیتی بود، موجی از نگرانی را در تهران ایجاد کرد. در جریان مذاکرات رم، او کوشید این تصور را اصلاح کند و آن اظهارات را بیشتر ناشی از فضای سیاسی داخلی آمریکا معرفی کرد.
از دید ایران، تنها تضمین واقعی، امضای یک معاهده رسمی از سوی کنگره آمریکاست. اما چنین چیزی به دلیل سیطره نگاه‌های حامی اسرائیل در کنگره، از دید برخی بعید به نظر می‌رسد.
گزینه جایگزین، آن است که در صورت خروج دوباره واشنگتن از توافق، آمریکا متعهد به جبران خسارات ایران شود؛ ایده‌ای که پیش‌تر به‌صورت جریمه مالی مطرح شده اما هنوز سازوکار اجرایی مطمئنی برای آن تدوین نشده است. راهکار سوم که در حال بررسی است، اعطای اختیاری به روسیه برای بازگرداندن ذخایر اورانیوم غنی‌شده به ایران در صورت نقض توافق از سوی آمریکا است؛ اقدامی که مانع از تنبیه یک ‌جانبه خواهد شد.
چنین ترتیبی نه ‌تنها نقش محوری به روسیه در مناسبات ایران و آمریکا می‌دهد، بلکه می‌تواند نفوذ کشورهای اروپایی مانند آلمان، فرانسه و بریتانیا را که ضامن‌های توافق 2015 بودند، کمرنگ کند. هم ایران و هم آمریکا علاقه‌ای به احیای نقش سازمان ملل در ساختار نظارتی آینده نشان نداده‌اند.
در این میان، فشارها بر ترامپ و تیم او افزایش یافته تا دست‌کم یکی از سه پرونده‌ای را که در آنها درگیر هستند (ایران، مناقشه حماس و اسرائیل و جنگ اوکراین) به نتیجه‌ای قابل قبول برسانند.
یکی از منابع نزدیک به مذاکرات گفته است: «صرف‌نظر از آنچه درباره ایران فکر می‌کنید، آنها بازیگرانی منطقی‌اند و همین، شانس رسیدن به توافق را بالا می‌برد.»
بازار