بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
سفر اخیر وزیر دفاع عربستان سعودی به تهران که با دیداری کم‌سابقه و در سطح بالا با عالی‌ترین مقام تصمیم‌گیرنده جمهوری اسلامی ایران همراه بود، نشانه‌ای مهم از گامی رو به جلو برای تقویت روابط دوجانبه تلقی می‌شود.
 تنش‌های مداوم میان جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل که هم‌زمان با ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده در جریان است، منطقه را به نقطه‌ای حساس و سرنوشت‌ساز رسانده است. چشم‌انداز بروز یک درگیری فراگیر منطقه‌ای که اکنون بیش از هر زمان دیگری نزدیک به‌نظر می‌رسد، تهدیدی مشترک برای ایران و عربستان سعودی است، که هیچ‌کدام در صورت آغاز جنگ، از آتش آن در امان نخواهند بود.
در این چارچوب، سفر اخیر وزیر دفاع عربتان سعودی به تهران که با دیداری کم‌سابقه و در سطح بالا با عالی‌ترین مقام تصمیم‌گیرنده جمهوری اسلامی ایران همراه بود، نشانه‌ای مهم از گامی رو به جلو برای تقویت روابط دوجانبه تلقی می‌شود؛ گامی که بیانگر تلاش دو کشور همسایه برای رویارویی مشترک با چالش‌های منطقه‌ای است.
به گزارش امواج‌میدیا، نکته حائز اهمیت آن است که وزیر دفاع عربستان حامل پیامی از پادشاه این کشور بود، پیامی که به‌گفته منابع مطلع، محورهایی کلیدی همچون فلسطین، یمن، امنیت دوجانبه و تعاملات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران با آمریکا را در بر گرفته است. در تمام این حوزه‌ها، تحولات چند سال اخیر موجب نزدیکی بی‌سابقه دیدگاه‌ها و مواضع ایران و عربستان شده‌ است.
میزبانی کم‌سابقه از شاهزاده سعودی
وزیر دفاع عربستان، خالد بن سلمان آل سعود، یکی از چهره‌های شاخص خاندان سلطنتی سعودی در تاریخ 17 آوریل با رهبر جمهوری اسلامی ایران دیدار کرد و نامه‌ای شخصی از پدرش، ملک سلمان بن عبدالعزیز، به او تحویل داد.
این نخستین دیدار شاهزاده‌ای عالی‌رتبه از عربستان با رهبری ایران نیست. در سال 1997، آیت‌الله خامنه‌ای با ولیعهد وقت و بعدها پادشاه عربستان، عبدالله بن عبدالعزیز (2005–2015)، دیدار کرد. همچنین در سال 1999، وزیر دفاع وقت عربستان، سلطان بن عبدالعزیز، و در سال 2006، وزیر خارجه وقت، سعود الفیصل، با او دیدار کردند. با این حال، دیدار با خالد بن سلمان به‌دلیل اینکه اولین تعامل رسمی در این سطح پس از عادی‌سازی روابط دو کشور در سال 2023 است، اهمیت ویژه‌ای دارد و نشان‌دهنده شتاب‌گیری در مسیر بهبود روابط دوجانبه است.
پس از دیدار 17 آوریل، هر دو طرف پیام‌های مثبتی در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند. رهبری دریافت نامه ملک سلمان را تأیید کرد و از سفر شاهزاده جوان سعودی استقبال نمود و گفت: «روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی به نفع هر دو کشور است.» او افزود: «بهتر آن است که برادران منطقه غرب آسیا به جای اتکا به بیگانگان، با هم همکاری و هم‌افزایی داشته باشند.»
از سوی دیگر، خالد بن سلمان در توییتی نوشت: «نامه‌ای از سوی خادم حرمین شریفین تقدیم کردم و درودهای رهبری را رساندم. درباره روابط دوجانبه و موضوعات مورد علاقه مشترک گفت‌وگو کردیم.»
نامه پادشاه عربستان
پیام پادشاه عربستان سعودی به رهبرجمهوری اسلامی ایران در زمانی بسیار حساس؛ هم‌زمان با تشدید تنش‌ها میان تهران و تل‌آویو و پیش‌رفت مذاکرات میان تهران و واشنگتن فرستاده شده است. منابع آگاه به محتوای این نامه گفته‌اند که این پیام چهار محور کلیدی را پوشش می‌داد؛ فلسطین، یمن، امنیت دوجانبه، و گفت‌وگوهای جاری ایران با دولت دونالد ترامپ. به گفته این منابع، لحن و محتوای نامه نشان‌دهنده آمادگی روشن عربستان برای گسترش و تعمیق روابط با ایران بوده است.
بر اساس گزارش‌ها، ملک سلمان در این پیام از مذاکرات ایران و آمریکا حمایت کرده و جمهوری اسلامی را تشویق کرده تا توافقی را دنبال کند که به ثبات منطقه‌ای کمک کند. این موضع‌گیری، تغییری اساسی نسبت به سال 2015 محسوب می‌شود، زمانی که عربستان نسبت به توافق هسته‌ای امضا‌شده میان ایران و شش قدرت جهانی، از جمله آمریکا، موضعی انتقادی داشت. دونالد ترامپ، در سال 2018 به‌صورت یک‌جانبه از برجام خارج شد و همه تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را بازگرداند؛ اقدامی که هم‌زمان، تنش میان ایران و عربستان را به سطحی بی‌سابقه رساند.
سفر اخیر مقام سعودی به تهران، در راستای حمایت از روند دیپلماتیکی که در عمان در جریان است، شامل پیشنهادی برای میانجی‌گری میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا نیز بود. منابع آگاه تأیید کرده‌اند که خالد بن سلمان در این دیدار، موضوع برگزاری یک نشست غیررسمی میان مقامات آمریکایی و ایرانی را در جریان سفر پیش‌روی دونالد ترامپ به ریاض در ماه آینده مطرح کرده است.
با این حال، منابع سیاسی در تهران گفته‌اند که در حال حاضر، فضای حاکم در جمهوری اسلامی حاکی از آن است که زمان برای دیدار میان رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب، مسعود پزشکیان، و ترامپ هنوز مناسب نیست.
در نامه‌ای که ملک سلمان نوشته، همچنین از ایران خواسته شده که از نفوذ خود برای مهار جنبش انصارالله یمن (حوثی‌ها) استفاده کند و تنش‌ها در دریای سرخ را کاهش دهد، اقدامی که از دید عربستان می‌تواند به تسریع روند گفت‌وگوهای جمهوری اسلامی ایران و آمریکا کمک کند.
در مورد فلسطین، پادشاه عربستان بار دیگر بر موضع ثابت کشورش تأکید کرده: ریاض عادی‌سازی روابط با اسرائیل را بدون دستیابی به راه‌حلی عادلانه که تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی را تضمین کند، نمی‌پذیرد. به گفته منابع آگاه از فضای تهران، این موضع عربستان مورد استقبال جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته، چراکه جمهوری اسلامی از موج عادی‌سازی روابط میان کشورهای عربی و اسرائیل در سال‌های اخیر ابراز نگرانی و نارضایتی کرده است.
همچنین گزارش شده که ملک سلمان به یکی از درخواست‌های دیرینه ایران پاسخ مثبت داده: ایجاد یک پیمان امنیتی دوجانبه. به گفته منابع مطلع، پادشاه عربستان یک رویکرد تدریجی برای همکاری امنیتی پیشنهاد کرده که با گام‌های پایه‌ای آغاز شود و با افزایش تدریجی هماهنگی همراه باشد.
موضع فعلی عربستان نتیجه فرایند گفت‌وگوهایی‌ست که از چند سال پیش آغاز شد. پیش از توافق رسمی برای عادی‌سازی روابط با میانجی‌گری چین در سال 2023، مقامات جمهوری اسلامی ایران و عربستان پنج دور مذاکرات در عراق برگزار کردند. یکی از نتایج اولیه این گفت‌وگوها، گفت‌وگوهای امنیتی سطح پایین‌تر در عمان بود؛ جایی که مقام‌های اطلاعاتی دو طرف به بررسی تهدیدات مشترک و راه‌های تقویت ثبات منطقه پرداختند.
در همین چارچوب، دو طرف در گفت‌وگوهای اخیر تهران بر اهمیت تقویت روابط برای مقابله با چالش‌های مشترک و مقابله با اهداف بازیگران ثالث که به‌دنبال تضعیف وحدت منطقه‌ای هستند، تأکید کردند. این دیدگاه بعدها در توییتی منتسب به رهبری نیز منعکس شد که در آن آمده بود: «آنچه شما عربستان سعودی درباره بهره‌برداری اسرائیل از اختلافات میان کشورهای منطقه فرمودید، صحیح است. ما باید بر مقاصد خصمانه آن‌ها غلبه کنیم.»
چشم‌انداز آینده
پیشرفت چشمگیر در روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، نویدبخش آینده‌ای امیدوارکننده برای همکاری‌های دوجانبه است. این تحول به‌ویژه با توجه به اینکه عربستان پیش‌تر با انگیزه نگرانی از گسترش نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران به زیان منافع ریاض، از سرسخت‌ترین مخالفان گفت‌وگو میان ایران و آمریکا بود، قابل توجه است. اما تحولات اخیر، توازن را میان این دو قدرت منطقه‌ای دگرگون کرده است.
نخست، گفتمان فرقه‌ای که پیش‌تر به‌طور گسترده از سوی ریاض و تهران دنبال می‌شد، اکنون به‌شکل محسوسی کاهش یافته و فضا را برای گفت‌وگوی سازنده‌تر و تفاهم متقابل باز کرده است. این تغییر، زمینه‌ساز حرکت تدریجی به‌سوی همکاری‌های گسترده‌تر منطقه‌ای شده است.
دوم، آتش‌بس تحت نظارت سازمان ملل در یمن که بخشی از آن از طریق گفت‌وگوهای جمهوری اسلامی ایران و عربستان در عراق شکل گرفت، به‌همراه سقوط بشار اسد از قدرت در سوریه و ظهور دولت‌های طرفدار اعراب در لبنان و سوریه، به کاهش تنش‌های منطقه‌ای کمک کرده است. این تحولات به ریاض و تهران فرصت داده تا تمرکز خود را بر تقویت روابط دوجانبه در حوزه‌هایی چون امنیت، همکاری اقتصادی و دیپلماسی منطقه‌ای گسترده‌تر قرار دهند.
سوم، ظهور نظمی نوین در جهان، نظمی که در آن قدرت‌هایی مانند چین و روسیه نقش فزاینده‌ای در تحولات جهانی ایفا می‌کنند، باعث شده بازیگران کلیدی منطقه‌ای از جمله جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی به سمت تقویت روابط دوجانبه حرکت کنند. این همکاری رو‌به‌گسترش به این دو کشور امکان می‌دهد تا ضمن حفظ منافع ملی خود، سهمی مؤثر از نفوذ منطقه‌ای در میان اتحادهای جهانی در حال تغییر داشته باشند.
بازتاب این روندها را می‌توان در گفت‌وگوی اخیر سفیر ایران در عربستان دید که توسط رسانه‌های دولتی ایران منتشر شد. در این گفت‌وگو که به‌طور خاص توسط خبرگزاری رسمی دولت، ایرنا، منتشر شد، سفیر ایران سفر خالد بن سلمان را «سفری ملی و حاکمیتی» توصیف کرده و افزود: تهران و ریاض تصمیم گرفته‌اند فصل جدیدی از روابط را آغاز کنند؛ فصلی که از گذشته‌ای پرتنش و همراه با قطع روابط عبور کرده و به سمت همکاری هم‌افزا و سازنده حرکت می‌کند.
حمایت آشکار عربستان سعودی از مذاکرات هسته‌ای در عمان همراه با اظهارات مثبت سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس و عراق درباره گفت‌وگوهای جمهوری اسلامی ایران و آمریکا نشان می‌دهد که منطقه به‌سوی کاهش تنش و دیپلماسی در حال حرکت است؛ روندی که در حال جایگزینی با گفتمان تقابلی و تنش‌آلود گذشته است.
بازار