ایرانیان جهان - به گزارش خبرنگار «» نرخ ارز از جمله متغیر‌هایی است که تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی و سیاسی قرار دارد و عموم مردم صرفا تنش‌های منطقه‌ای را به عنوان عامل اصلی نوسانات نرخ ارز دنبال می‌کنند در حالی که نرخ حقیقی ارز از متغیر‌های بنیادی اقتصاد کلان نظیر تورم، رشد نقدینگی، تراز تجاری، درآمد‌های ارزی کشور و سیاست‌های ارزی بانک مرکزی اثرپذیر است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان

عوامل موثر بر نرخ ارز چرخه رشد و رکود : چرخه‌های اقتصادی شامل دوره‌های رشد و رکود، تأثیر بسزایی بر نرخ ارز دارند. در دوره‌های رشد اقتصادی، به دلیل بهبود فضای تولید و سرمایه‌گذاری، تقاضا برای ارز ملی افزایش می‌یابد و در نتیجه ارزش آن تقویت می‌شود. برعکس، در دوره‌های رکود اقتصادی، کاهش فعالیت‌های اقتصادی و خروج سرمایه‌ها می‌تواند منجر به کاهش ارزش ارز شود. بنابراین، وضعیت اقتصاد کلان کشور و موقعیت آن در چرخه اقتصادی تأثیر مستقیمی بر نرخ ارز دارد. در تمامی فصول 4 سال گذشته رشد اقتصادی مثبت زمینه را برای ثبات ارزی از این ناحیه را فراهم آورده است و رشد تشکیل سرمایه در بهار 1403 نیز، نشانه‌های تداوم رشد اقتصادی را نشان می‌دهد؛ بنابراین از نگاه رشد اقتصادی، زمینه ثبات ارزی فراهم است.
رشد نقدینگی: یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر نرخ ارز، رشد نقدینگی است؛ رشد نقدینگی مازاد بر تولید در اقتصاد، می‌تواند منجر به افزایش تورم و کاهش ارزش پول ملی شود. بنابراین، سیاست‌های پولی بانک مرکزی و مالی دولت در کنترل رشد نقدینگی نقش کلیدی در تعیین نرخ ارز دارند. با توجه هدف‌گذاری بانک مرکزی در نرخ رشد نقدینگی 23 مثبت منفی 2 درصد در سال 1403 و توفیق مقام پولی در سال گذشته برای مهار رشد نقدینگی در کانال 25درصد، از این ناحیه، چشم انداز ثبات ارزی را می‌توان متصور بود.
تورم: تورم به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصاد کلان، تأثیر مستقیم بر نرخ ارز دارد. کشور‌هایی که با نرخ تورم بالا مواجه هستند، معمولاً با کاهش ارزش پول ملی خود روبرو می‌شوند و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. این اتفاق به دلیل کاهش قدرت خرید ارز داخلی و افزایش هزینه‌های واردات است. در مقابل، کشور‌هایی که تورم پایینی دارند، معمولاً ارز قوی‌تری دارند. بنابراین، کنترل تورم یک عامل کلیدی در تثبیت نرخ ارز است. با توجه به روند نزولی نرخ تورم و تحقق پایین‌ترین نرخ تورم سالانه در طی 44 ماه گذشته، از کانال تورم، انتظار جهش‌های ارزی را نمی‌توان متصور بود.
دسترسی به منابع ارزی : دسترسی به منابع ارزی کشور در بانک‌های خارجی، ذخایر ارزی و کانال‌های پایاپای، می‌تواند به کشور‌ها کمک کند تا ثبات نسبی را در نرخ ارز خود برقرار کنند. با توجه به اینکه کشور، ذخایر ارزی کافی را دارد و بخش قابل توجهی از منابع مسدود شده ایران در طی یک و نیم سال گذشته آزاد شده است، کیفیت منابع ارزی در دسترس بانک مرکزی نیز افزایش یافته است.
سیاست‌های پولی و ارزی بانک مرکزی : سیاست‌های پولی و ارزی بانک مرکزی، از جمله تعیین نرخ بهره و بازارسازی در بازار ارز، تأثیر قابل توجهی بر نرخ ارز دارد. بانک مرکزی با استفاده از اختیارات خود نظیر تغییرات نرخ بهره و ابزار‌هایی همچون گواهی سپرده خاص می‌توانند جریان سرمایه‌گذاری را کنترل کنند. با توجه به تجربه شوک‌های سیاسی یک سال اخیر که بانک مرکزی با ایفای نقش فعال، اجازه جهش‌های قیمتی ارز را نداد، می‌توان انتظار داشت که سیاست‌های پولی و ارزی بانک مرکزی در ادامه سال جاری نیز اجازه جهش‌های قیمتی ارز را ندهد. راه اندازی تالار ارز توافقی از جمله سیاست‌های پویایی است که زمینه تداوم ثبات ارزی را می‌تواند فراهم آورد.
صادرات نفتی و غیرنفتی و تراز تجاری : تراز تجاری کشور که تفاوت میان صادرات و واردات را نشان می‌دهد، تأثیر مستقیمی بر نرخ ارز دارد. اگر کشوری دارای تراز تجاری مثبت باشد (یعنی صادرات آن بیشتر از واردات باشد)، ارزش ارز آن کشور امکان ثبات بیشتری دارد. با توجه به مجموع صادرات نفتی و غیرنفتی کشور که وضعیت مطلوبی را در درآمد‌های ارزی کشور ایجاد کرده است، نمی‌توان انتظار تغییرات قابل ملاحظه‌ای را در نرخ ارز از این زاویه متصور بود.
غلبه اثر متغیرهای اقتصادی بر ریسک‌های منطقه‌ای در تعیین نرخ ارز ریسک‌های ژئوپلتیک: ریسک‌های ژئوپلتیک، شامل تنش‌های سیاسی و نظامی در منطقه یا جهان، می‌توانند به عنوان یکی از عوامل مهم در نوسانات نرخ ارز عمل کنند. این ریسک‌ها معمولاً باعث افزایش عدم اطمینان در بازار‌های مالی و دارایی می‌شوند و کارگزاران اقتصادی را به سمت دارایی‌های امن‌تر مانند دلار یا طلا سوق می‌دهند. با این وجود همان‌طور که پیش‌تر بیان شد، ریسک‌های ژئوپلتیک تنها یکی از عوامل تأثیرگذار بر بازار ارز است و متغیر‌های اقتصادی مهم دیگری نقش اساسی در تعیین نرخ ارز دارند. همچنین ریسک‌های ژئوپلتیک، صرفا اثر نوسانی، مقطعی و محدود دارد و عمدتا نمی‌تواند بر قیمت حقیقی ارز اثر بگذارد. به بیان دیگر در مواقع تنش‌های سیاسی و منطقه‌ای، شاید به صورت مقطعی و کوتاه مدت بازار ارز به دلیل هیجانات کاذب، دچار نوساناتی مقطعی شود اما تحولات بخش حقیقی اقتصاد، تعیین‌کننده نهایی کریدور قیمتی ارز است.
تجربه رخداد‌ها و شوک‌های یک سال گذشته که پتانسیل اثرگذاری جدی بر بازار ارز را داشتند، نشان داد که نرخ ارز اثرپذیری اندکی از چنین رویداد‌هایی داشته است و در این بازه زمانی نرخ ارز در کریدوری مشخص ثابت باقی مانده است.