بزرگنمايي:
ایرانیان جهان - پروفسور «متیو بان» مشاور پیشین کاخ سفید معتقد است همانطور که تعدادی از مقامات ایرانی در اظهارات عمومی به صراحت اعلام کرده‌اند، ایران تمام فناوری‌های مورد نیاز خود را برای تولید سلاح‌های هسته‌ای توسعه داده است، این واقعیت نگرانی‌های بین المللی را برانگیخته است.
، دونالد ترامپ در مصاحبه با «شان هانتی» مجری فاکس نیوز گفت اطمینان دارد می‌تواند توافقی را با ایران برای «اطمینان مطلق پیدا کردن از دست نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای» برقرار کند.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
این رئیس جمهور آمریکا که در پی ناکامی سیاست به اصطلاح «فشار حداکثری» در دولت اولش علیه ایران حالا در دولت دوم خود مارکو روبیو را به عنوان وزیر خارجه منصوب کرده، در این مصاحبه ادعا کرد: «ایران یک ماجرای متفاوت است. ایران یک مساله کاملا متفاوت است. این یک معامله مذهبی است. این بسیار خطرناک است.»
به نوشته رسانه آمریکایی «نیویورک پست»، ترامپ از سیگنال فرستادن درباره اینکه آیا از دست زدن به «حملات پیشگیرانه به تاسیسات هسته‌ای ایران» پشتیبانی می‌کند خودداری کرده، اما در راستای نشان دادن تداوم خصومت خود علیه ایران مدعی شد که «ایران نمی‌تواند یک سلاح هسته‌ای داشته باشد.»
رئیس جمهور جدید ایالات متحده ادعا کرد در خاتمه دور اول ریاست جمهوری‌اش «حدود یک هفته با برقرار کردن توافقی با ایران فاصله داشته» و هنوز معتقد است که می‌تواند توافقی را امضا کند که «مطلقا اطمینان حاصل شود ایران به تسلیحات هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند.»
ترامپ با تهدید درباره اینکه «هرگز اجازه نمی‌دهم ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند» مدعی شد: «راه‌هایی برای اطمینان پیدا کردن مطلق از این مساله وجود دارد اگر که شما یک توافق را برقرار کنید... شما باید 10 بار راستی آزمایی کنید.»
او در ادامه گفت: «اگر آنها [به سلاح هسته‌ای]دست یابند همه می‌خواهند آن را به دست بیاورند و سپس کل مساله تبدیل به یک فاجعه خواهد شد.»
خبرنگار تابناک در گفتگوی اختصاصی با پروفسور «متیو بان» دانشمند برجسته هسته‌ای به بررسی موضوع گفتگوی ایران و آمریکا و همکاری تهران با آژانس بین المللی انرژی اتمی پرداخته که در ادامه می‌آید.
پروفسور «متیو بان» مشاور پیشین وزارت انرژی آمریکا و استاد دانشکده کندی در دانشگاه هاروارد است. او یکی از محققین اصلی پروژه مرکز بلفر دانشگاه هاروارد در مدیریت اتم است.
قبل از آمدن به هاروارد، «بان» به عنوان مشاور دفتر سیاست علم و فناوری کاخ سفید از 1994 تا 1996 خدمت می‌کرد. بان در سال 1995 مطالعه محرمانه‌ای در مورد امنیت هسته‌ای را از شورای مشاوران رئیس جمهور در علم و فناوری (PCAST) هدایت و مدیریت کرد. این مطالعه به عنوان مبنایی برای تصمیم گیری ریاست جمهوری 41 (1995) عمل کرد که سیاست‌های دولت ایالات متحده را برای تامین امنیت مواد هسته‌ای تعیین کرد.
از سال 1992 تا 1996، بان به عنوان مدیر مطالعات در آکادمی ملی علوم (آمریکا) مشغول به کار بود. در این مدت، او مدیریت و دفع سلاح‌های اضافی پلوتونیوم را مدیریت کرد و این مطالعه پایه و اساس سیاست دولت ایالات متحده در مورد دفع پلوتونیوم شد. (ایجاد چیزی که اکنون «دفتر دفع مواد» نامیده می‌شود، یک روز پس از انتشار گزارش اعلام شد.)
او مفاهیم «آماده به کار سرد» (cold standby) و «آماده به کار گرم» (warm standby) را برای سانتریفیوژ‌های ایران در زمانی که اشکال مختلف «تعلیق» برنامه ایران مورد بحث قرار می‌گرفت، توسعه داد و پیشنهاد‌های مصالحه‌ای برای حل مناقشه بر سر برنامه ایران را با عباس ملکی، معاون سابق وزیر امور خارجه ایران نوشت.
بان و همکارش آنتونی ویر اولین کسانی بودند که تلاشی چهار ساله برای تامین امنیت مواد هسته‌ای در سراسر جهان را پیشنهاد کردند، هدفی که در نهایت در اجلاس امنیت هسته‌ای سال 2010 با آن موافقت شد. بان، وییر و جان هولدرن، مشاور علمی سابق رئیس جمهور اوباما، برای اولین بار ترکیب کردن تلاش‌های ایالات متحده برای تبدیل راکتور‌های تحقیقاتی و حذف HEU را به یک برنامه واحد پیشنهاد کردند که به ابتکار جهانی کاهش تهدید تبدیل شد.
*رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مذاکره ایران و آمریکا را برای حل موضوع هسته‌ای ضروری دانسته است. ارزیابی شما از سخنان وی چیست؟
من معتقدم که مدیرکل گروسی درک می‌کند که ایران به احتمال زیاد موافقت نمی‌کند که در حل و فصل مسائل با آژانس بین المللی انرژی اتمی در رابطه با آلودگی اورانیوم در مکان‌هایی که ایران اعلام نکرده است کاملاً همکاری خواهد کرد، مگر اینکه ایران پیشرفت در موضوعات گسترده‌تر هسته‌ای و تحریم‌ها را ببیند که بعید است بدون مذاکره با ایالات متحده انجام شود.
*به صورت کلی چرا گروسی به چنین موضوعی ورود کرده است. آیا این موضوع در زمره وظایف وی تعریف می‌شود؟
مدیر کل گروسی تلاش کرده است ایران را متقاعد کند که به طور کامل به تعهدات قانونی خود در توافقنامه پادمان آژانس بین المللی انرژی اتمی عمل کند. این کاملاً به عنوان یکی از وظایف او تعریف شده است - و او می‌بیند که ایران بدون پیشرفت در گفت‌و‌گو‌های ایران و آمریکا در مورد موضوعات گسترده تر، احتمالاً با این کار موافقت نمی‌کند.
پروفسور «متیو بان» در حضور «ارنست مونیز» وزیر انرژی دولت اوباما
*«آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد در اجلاس داووس گفته است «ایران یک بار برای همیشه روشن کند که دست از داشتن سلاح هسته‌ای برمی‌دارد.» این اظهارات در حالی است که گروسی در همین اجلاس گفته است شواهدی برای تولید سلاح هسته‌ای در ایران نداریم. در واقع گوترش در حالی ایران را متهم می‌کند که گروسی به عنوان مدیر کل نهادی که مسئول راستی آزمایی در این زمینه است آنرا رد می‌کند. سخنان گوترش به چه دلیلی عنوان شده است؟
من معتقدم این ممکن است یک مشکل ترجمه باشد. منابع خبری متعددی که دیده‌ام به نقل از او می‌گویند: «امید من این است که ایرانی‌ها یک بار برای همیشه روشن کنند که از داشتن سلاح هسته‌ای چشم پوشی می‌کنند و همزمان با سایر کشور‌های منطقه تعامل سازنده دارند.»
«انصراف از داشتن» به معنای «تعهد می‌کنند که در آینده نخواهند داشت» - اساساً، تعهد قانونی ایران در قالب معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای «عدم تولید یا دستیابی به غیره» سلاح‌های هسته‌ای است.
همانطور که تعدادی از مقامات ایرانی در اظهارات عمومی به صراحت اعلام کرده‌اند، ایران تمام فناوری‌های مورد نیاز خود را برای تولید سلاح‌های هسته‌ای توسعه داده است، این واقعیت نگرانی‌های بین المللی را برانگیخته است. اگر ایران امیدوار است که از تحریم‌هایی که ایالات متحده و دیگران اعمال کرده‌اند رهایی یابد، باید به جامعه بین‌الملل، اطمینان دهد که به سمت ساخت سلاح هسته‌ای پیش نخواهد رفت.
*مارک روبیو وزیر خارجه آمریکا از مکانیسم ماشه حمایت کرده است. ما حدود 8 ماه تا اکتبر 2025 زمان پایان یافتن محدودیت‌های برجامی ایران فاصله داریم. شما تصور می‌کنید گفتگوی احتمالی ایران و آمریکا تا آن زمان به نتیجه خواهید رسید؟
درست است که «مکانیسم ماشه» به پایان خواهد رسید، اما بسیاری از محدودیت‌های دیگر مدت زمان طولانی تری دارند یا نامشخص هستند - از جمله تعهد ایران به ساخت سلاح هسته‌ای. من نمی‌توانم به جای «مارک روبیو» وزیر خارجه صحبت کنم، اما دولت ترامپ به صراحت گفته است که آنها معتقدند برای متقاعد کردن ایران برای موافقت با شرایط مورد نظر، فشار لازم است.
سوال دشوار این است که آیا ایران و ایالات متحده می‌توانند بر بی اعتمادی و خصومت هر دو طرف غلبه کنند تا به توافقی برسند که منافع ملی هر دو طرف از جمله لغو بسیاری از تحریم‌ها علیه ایران را تامین کند.
*اگر ایران و آمریکا به توافق برسند در این حالت واکنش اروپا چه خواهد بود؟ برخی معتقدند اگر در توافق ایران و آمریکا ملاحظات اروپایی‌ها برآورده نشود ممکن است آنها از مکانیسم ماشه به عنوان یک اهرم برای بر هم زدن توافق ایران و آمریکا استفاده کنند. با این استدلال موافق هستید؟
من بسیار تردید دارم که توافقی بین ایران و آمریکا حاصل شود که به نگرانی‌های اروپا و سایر طرف‌ها در خاورمیانه توجهی نداشته باشد.