ایرانیان جهان

آخرين مطالب

اقتصاد اسلامی ـ 34 | اقتصاد اسلامی، اثباتی یا هنجاری؟ اخبار ایران

اقتصاد اسلامی ـ 34 | اقتصاد اسلامی، اثباتی یا هنجاری؟
  بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اقتصاد اسلامی، هم جنبه‌های هنجاری و هم جنبه‌های اثباتی را در بر می‌گیرد و نمی‌توان آن را صرفاً به یکی از این دو حوزه محدود کرد. - اخبار اقتصادی -
خبرگزاری تسنیم ؛ پرونده "اقتصاد اسلامی" بخش34 _ دو نگاه به علوم اقتصادی وجود دارد: هنجاری و اثباتی. اقتصاد اثباتی به دنبال توصیف و توضیح واقعیت‌های اقتصادی است، که وجود دارند، نه ارائه توصیه‌های سیاستی؛ درواقع اقتصاد اثباتی بر "آنچه هست" تمرکز دارد، نه "آنچه باید باشد".
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
برای مثال اینکه نرخ بیکاری در یک کشور چگونه است؟ تورم چگونه بر قدرت خرید مردم تأثیر می‌گذارد؟ افزایش مالیات‌ها چگونه بر تولید ناخالص داخلی تأثیر می‌گذارد؟ در مقوله اثباتی می‌گنجد. در مقابل این، اقتصاد هنجاری، شاخه‌ای از علم اقتصاد است که به ارائه توصیه‌های سیاستی می‌پردازد. درواقع این شاخه از اقتصاد، به دنبال پاسخ به سؤالاتی است که با "آنچه باید باشد" مرتبط هستند.
در این زمینه بیشتر بخوانید
+ تنوع در دیدگاه‌ها؛ فرصت یا تهدید؟ + کدام اقتصاد اسلامی را برگزینیم؟ بحث بر سر اثباتی یا هنجاری بودن اقتصاد اسلامی، ریشه در نگرش پوزیتیویستی دارد که تنها گزاره‌های قابل اثبات تجربی را علمی می‌داند. در این دیدگاه، اقتصاددان موظف به تحلیل داده‌ها و واقعیات مشهود است و از ورود به مباحث ارزشی و دستوری منع می‌شود. اما آیا می‌توان اقتصاد اسلامی را صرفاً با این رویکرد محدود کرد؟ آیا ارزش‌ها و آموزه‌های دینی نقشی در تحلیل و تجویزهای اقتصادی ندارند؟ این سؤالی است که همواره محل بحث و تبادل نظر بین اقتصاددانان و اندیشمندان بوده است.
در حالی که اقتصاد متعارف، تحت تأثیر پوزیتیویسم، خود را به تحلیل اثباتی و عینی محدود می‌کند، برخی از جنبه‌های آن ناگزیر به توصیه‌ها و سیاست‌گذاری‌های هنجاری می‌انجامد. این دوگانگی، زمینه‌ساز طبقه‌بندی اقتصاد به اثباتی و هنجاری شده است. با این حال، اقتصاد اسلامی اغلب به عنوان حوزه‌ای صرفاً هنجاری و ارزشی تلقی می‌شود، که این تلقی، پرسش‌هایی را در مورد جایگاه و اعتبار آن در این طبقه‌بندی مطرح می‌کند. آیا می‌توان اقتصاد اسلامی را صرفاً با رویکرد هنجاری محدود کرد؟ و آیا این رویکرد، اعتبار علمی آن را زیر سؤال می‌برد؟ اینها سؤالاتی است که نیازمند بررسی دقیق و موشکافانه است.
اقتصاد اسلامی، علی‌رغم تصور رایج، صرفاً مجموعه‌ای از بایدها و نبایدها نیست. در کنار احکام هنجاری مانند حرمت ربا و وجوب زکات، بخش اثباتی نیز در آن وجود دارد. برای مثال، تحلیل عملکرد یک نهاد مالی اسلامی، هرچند متأثر از احکام شرعی است، اما خود به مثابه یک واقعیت عینی قابل بررسی تجربی است. این دوگانگی، نشان می‌دهد که اقتصاد اسلامی، هم جنبه‌های هنجاری و هم جنبه‌های اثباتی را در بر می‌گیرد و نمی‌توان آن را صرفاً به یکی از این دو حوزه محدود کرد.
گرچه ارزش‌های اخلاقی و هنجارهای دینی در شکل‌گیری پدیده‌های اقتصادی مؤثرند، اما این تأثیر به معنای عدم امکان ارزیابی تجربی آن پدیده‌ها نیست. به عبارت دیگر، اقتصاد اسلامی، با وجود جنبه‌های هنجاری، بخش‌های اثباتی قابل آزمون تجربی نیز دارد. برای مثال، تحلیل عملکرد یک نهاد مالی اسلامی، با در نظر گرفتن ارزش‌هایی مانند حفظ کرامت انسانی، می‌تواند به عنوان یک مطالعه اثباتی و قابل ارزیابی تجربی تلقی شود. این امر نشان می‌دهد که اقتصاد اسلامی، هم جنبه‌های هنجاری و هم جنبه‌های اثباتی را دربرمی‌گیرد.
اقتصاد اسلامی، فراتر از توصیف صرف، به دنبال تغییر واقعیت‌ها بر اساس ارزش‌های دینی است. تجویزها و سیاست‌های آن، ابزاری برای رسیدن به جامعه‌ای مطلوب از منظر اسلام هستند. این جنبه هنجاری، که هدفش سعادت بشر است، در اولویت قرار دارد. اما این بدان معنا نیست که جنبه اثباتی نادیده گرفته می‌شود؛ بلکه تحلیل تجربی نتایج این سیاست‌ها، گامی تکمیلی و ارزشمند است. به عبارت دیگر، هنجارها می‌توانند زمینه‌ساز واقعیت‌های قابل بررسی اثباتی باشند.
این پرسش که چه کسی باید سیاست‌های اقتصادی مبتنی بر اسلام را ارائه دهد، موضوعی است که در اقتصاد متعارف نیز مطرح بوده است. در حالی که برخی معتقدند اقتصاددان نباید وارد حوزه تجویز شود، عده‌ای دیگر بر این باورند که عدم ورود اقتصاددانان به این حوزه، بسیاری از راهکارهای حیاتی را ناگفته می‌گذارد. در اقتصاد اسلامی نیز، با رعایت ملاحظات روش‌شناختی، اقتصاددانان اسلامی، به دلیل شناخت احکام و روش‌های استنباط، و همچنین توانایی تحلیل پدیده‌های اقتصادی، شایسته‌ترین افراد برای سیاست‌گذاری اقتصادی مبتنی بر آموزه‌های دینی هستند.
اقتصاد اسلامی، هم جنبه‌های اثباتی و هم جنبه‌های هنجاری را در بر می‌گیرد، و این بدان معنا نیست که اقتصاددانان اسلامی از قضاوت ارزشی در مورد واقعیت‌ها منع می‌شوند. بر خلاف تصور رایج، قرآن و روایات تنها حاوی احکام هنجاری نیستند، بلکه مملو از گزاره‌های اثباتی و قابل ارزیابی تجربی نیز هستند. این رویکرد، دیدگاهی جامع‌تر و واقع‌بینانه‌تر از اقتصاد اسلامی ارائه می‌دهد. دکتر حسن سبحانی، در کتاب ارزشمند «ابهام‌زدایی از اقتصاد اسلامی» در این زمینه تصریح می‌کند:
هر چند رعایت هنجارها و پرهیز از ناهنجاری‏‌ها، قطعاً به مثابه ارزش‏‌هایی عملیاتی شده در تکوین پدیده‌‏های اقتصادی دخالت می‌‏کنند و ساختار و مضمون آن را متأثر می‌‏سازند، اما وجود این عناصر هنجاری، همان‏طورکه دیدید به معنای آن نیست که پدیده حاصله قابلیت ارزیابی تجربی را ندارد. از این حیث تردیدی نیست که بخش‏‌هایی از مباحث مربوط به اقتصاد اسلامی اثباتی بوده و امکان و حتی قابلیت آزمون تجربی را هم دارند (ص 205).
آیه 96 سوره اعراف، نمونه‌ای از گزاره‌های اثباتی در قرآن است که رابطه‌ای شرطی بین ایمان و تقوا از یک سو و نزول برکات آسمانی و زمینی از سوی دیگر برقرار می‌کند. می‌فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ» به این معنی که «و اگر اهل شهرها ایمان می‌آوردند و تقوا پیشه می‌کردند، یقیناً برکاتی از آسمان و زمین را بر آنان می‌گشودیم». برای آزمون تجربی این گزاره، باید شاخص‌های قابل اندازه‌گیری برای ایمان، تقوا و برکات تعریف شوند و سپس داده‌های مربوط به آنها جمع‌آوری و تحلیل شوند. این امر، نشان می‌دهد که قرآن، علاوه بر احکام هنجاری، حاوی گزاره‌های اثباتی قابل آزمون نیز هست. این رویکرد، دیدگاهی جامع‌تر و واقع‌بینانه‌تر از اقتصاد اسلامی ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که می‌توان با استفاده از روش‌های علمی، به بررسی و تحلیل گزاره‌های دینی پرداخت.
+ پرونده اقتصاد اسلامی {اینجا} در پیشگاه خوانندگان قرار دارد.
انتهای پیام/

لینک کوتاه:
https://www.iranianejahan.ir/Fa/News/1374996/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

ظرفیت اسکان مسافران و زائران در شهرستان طبس به 15 هزار نفر در روز رسید

تقابل خشم و بوروکراسی در اروپا!

آیا چین هوش مصنوعی در سطح هوش انسانی ساخته است؟

چرا اتریوم ملکه کریپتو است؟ تاثیر قیمت اتریوم در ارزش ارزهای دیجیتالی که باور نمی‌کنید!

واردات نفت شرکت‌های دولتی چین از روسیه کاهش یافت

بهترین راه این است که ایران مستقیماً با ترامپ وارد مذاکره شود/ روسیه ممکن است از کارت ایران در مذاکره با آمریکا استفاده کند

5 کشته بر اثر تصادف زنجیره ای در ایالت تگزاس آمریکا

هشدار وال استریت ژورنال به اوکراین: پیمان‌های امنیتی آمریکا قابل اعتماد نیستند

آمریکا به متحد آسیایی اش پشت کرد

رمضان شریف: طوفان الاقصی بیش از یک عملیات نظامی بود /حوادث سوریه پس از چراغ سبز آمریکا شکل گرفت + فیلم

بهترین راه مذاکره مستقیم ایران با ترامپ است/ روسیه ممکن است از کارت ایران در مذاکره با آمریکا استفاده کند

دشمنی آمریکا با عمق راهبردی ایران

قیمت جهانی نفت امروز 1403/12/25

دولت ترامپ ورود شهروندان 43 کشور به آمریکا را ممنوع یا محدود می‌کند

حذف دلار ممکن است؟

سرمقاله کیهان/ تلخ و شیرین‌های سالی که گذشت

چین تردد در دریای زرد شمالی را ممنوع کرد

جنگ رژیم صهیونیستی چقدر هزینه به لبنان تحمیل کرد؟

برگزاری نشستی دیگر از سوی انگلیس برای جنگ اوکراین، بازهم بدون حضور آمریکا

تاکید ماکرون بر حمایت از لبنان

دستور سران قوا برای تداوم قیمت‌گذاری کالاهای ضروری و حساس

خودروهای مشمول مالیات بر خودروهای لوکس، ممنوع المعامله شدند

رشد 42 هزار واحدی شاخص کل بورس

سردار خوشبخت: بمباران پناهگاه پارک شیرین کرمانشاه یکی از جنایات جنگی رژیم بعث عراق در دفاع مقدس بود

قیمت دینار عراق امروز شنبه 25 اسفند 1403

از اطلاع‌رسانی برنامه‌های اقتصادی تا فراگیر شدن پویش نه به تصادف

دستور سران قوا برای تداوم قیمت گذاری با وجود حکم برنامه هفتم

اقتصاد ایران 3.7 درصد بزرگ‌تر شد | روایت رئیس‌کل بانک مرکزی از تازه‌ترین متغیرهای اقتصادی کشور

رایزنی سفیر ایران با معاون اقتصادی وزیر خارجه عربستان

عامل مهم در استیضاح همتی از نگاه یک نماینده مجلس

نخستین شماره «کارنما» ویژه سومین همایش اقتصادی خزر

ارگ جدید بم، بهشت سرمایه گذاری

افزایش دستمزد کارگران در 1404 چقدر شد؟

تکلیف FATF در فروردین ماه مشخص خواهد شد

پیروزی دقایق پایانی آویسپا با حضور شهاب زاهدی

ستاره‌ای که می‌خواهد رونالدو و مسی را محو کند

مضحکانه‌ترین جمله اروپاییان

اینتر بزرگ است ولی بایرن هرگز نمی‌بازد

بزرگ‌ترین استادیوم‌های جهان؛ تنها یک ورزشگاه بالاتر از اولدترافورد جدید خواهد بود

ارمنستان: در توافق صلح، هیچ بندی در مورد «کریدور» وجود ندارد

فیلم واکنش‌های استثنایی لیگ قهرمانان اروپا – درخشش دوناروما در مرحله یک هشتم نهایی

گزارش سیگنال‌های مثبت از پکن؛ نشست سه‌جانبه با محوریت برنامه هسته‌ای ایران چگونه پیش رفت؟

برپایی نمایشگاه صنایع‌دستی در حاشیه رزمایش دریایی ایران، چین و روسیه

توسعه خودروهای هوشمند مرسدس بنز با فناوری چینی

چرا رزمایش مشترک کمربند امنیت دریایی اهمیت دارد؟

اتحادیه اروپا به نشست سه‌جانبه ایران، چین و روسیه واکنش نشان داد

پرسودترین لوازم ورزشی وارداتی از چین و دبی

خاطیان اتفاقات تلخ سفر به ماکائو جام جهانی ووشو را از دست دادند

سرعت بی‌رقیب ماشین کوانتومی چین شگفتی‌ساز شد

روایت وزارت خارجه چین از دیدار وانگ‌یی با معاونان وزیران خارجه ایران و روسیه