بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - شرق / «سوریه در مسیر آرامش‌ یا توفان» عنوان یادداشت روز در روزنامه شرق به قلم سید‌حسین موسوی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
در نشست کشورهای همسایه سوریه که به‌تازگی در امان، پایتخت اردن، برگزار شد، وزرای خارجه کشورهای ترکیه، اردن، لبنان و عراق بر ثبات، سازندگی و وحدت سرزمینی سوریه تأکید کردند. به نظر می‌رسد همسایگان سوریه از آینده این کشور بیمناک هستند، زیرا پیروزی سریع هیئت تحریرالشام و پیدایی خلأ قدرت ناشی از فروپاشی رژیم اسد مرحله انتقال این کشور را تدریجا با دشواری‌ها و چالش‌هایی روبه‌رو کرده است. مهم‌ترین چالش‌هایی که بر سر راه استقرار دولت کنونی قرار دارد، ایجاد امنیت، خلع سلاح گروه‌ها و تجمیع آن در وزارت دفاع و نیز استمرار فرایند دولت‌سازی و حفظ وحدت سرزمینی برای ایجاد آرامش و ثبات و بازسازی کشور است.
لازم به توضیح نیست که برای تحقق این اهداف رژیم جدید سوریه ناگزیر است هرچه بیشتر حمایت‌های گروه‌های قومی داخلی و همچنین بین‌المللی و منطقه‌ای را به دست آورده و فضا را برای آشتی ملی میان گروه‌ها، فرقه‌ها و اقوام، اقلیت‌ها و احزاب فراهم کند. البته هنوز زود است که بتوان گفت دولت موقت سوریه توانسته است بر اوضاع داخل کشور و اولویت اصلی یعنی حفظ امنیت چیره شده باشد. برعکس، اصرار گروه‌های تندرو و نیز برخی اعضای هیئت تحریرالشام مبنی بر انتقام‌جویی از وابستگان رژیم سابق که عموما از علویان سوریه هستند، اوضاع را بدتر کرده است. حوادث اخیر و قتل‌عام وحشیانه مردم مناطق ساحلی سوریه که بیش از 70 درصد قربانیان آن را غیر‌نظامیان تشکیل می‌دادند، زنگ خطری برای تجزیه سوریه را به صدا درآورده است و اگر حاکمان فعلی با درایت و عاقلانه رفتار نکنند، احساس ناامنی در طایفه علوی و نیز دیگر اقلیت‌ها نظیر دروزی‌ها، کردها و مسیحیان سوریه که افراطیون گروه‌های سلفی با آنان مشکل عمیق اعتقادی دارند، به‌سرعت گسترش خواهد یافت و راه را برای جنگ داخلی جدیدی در سوریه خواهد گشود. روشن است که احمد الشرع در‌حال‌حاضر هنوز حتی کنترلی بر گروه‌های مسلح نزدیک به حاکمیت کنونی ندارد. گفته می‌شود بیش از سه هزار تروریست 
بازار
سلفی-داعشی به‌سرعت خود را به مناطق ساحلی، لازقیه، طرطوس و دیگر شهرها و روستاهای علوی‌نشین رسانده‌اند و با بریدن سر افراد بی‌گناه و به آتش کشیدن روستاها، جنایت‌های جنگی عمده‌ای را مرتکب شده‌اند؛ موضوعی که از دید هم‌پیمانان، کشورهای اروپایی و عربی و گروه‌های حقوق‌بشری دور نمانده و در‌عین‌حال موج اعتراضات را علیه رژیم کنونی در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای و نیز داخل سوریه ‌ گسترش داده است. به نظر می‌رسد حاکمیت کنونی در سوریه در‌صورتی‌که نتواند به اهداف خود از‌جمله امنیت و استقرار در سوریه دست یابد، باید در رفتارهای خود تجدیدنظر کند. ترکیه و دیگر کشورهای عربی نیز که در‌حال‌حاضر تمام‌قد از حاکمیت فعلی سوریه حمایت می‌کنند، نباید چالش‌های قومی-مذهبی سوریه را نادیده بگیرند، به‌ویژه آنکه اسرائیل که از خلأ ناشی از حضورنیافتن ایران در صحنه سوریه استفاده می‌کند، با پیشروی در مناطق درعا و قنیطره و با بمباران‌های گاه و بی‌گاه در جنوب دمشق هم‌اکنون به صورت پنهان و آشکار بخشی از خاک سوریه را تجزیه کرده است.
وزیر دفاع اسرائیل، یسرائیل کاتس، به‌تازگی اظهار کرده بود هر تلاشی از سوی نیروهای رژیم سوریه برای تمرکز در منطقه امنیتی جنوب سوریه با آتش پاسخ داده خواهد شد. نتانیاهو نیز پیش‌تر اعلام کرده بود که خواستار ایجاد منطقه‌ای عاری از سلاح در جنوب سوریه است و گفته بود اجازه نخواهیم داد ارتش سوریه به این مناطق وارد شود و افزوده بود که هیچ تهدیدی را علیه شهروندان طایفه دروز در جنوب سوریه نخواهیم پذیرفت.
در‌صورتی‌که این اقدام جدید اسرائیل با هدف گروکشی برای عادی‌سازی روابط با حاکمیت جدید سوریه و یا پیوستن این کشور از این طریق به مذاکرات و توافق ابراهیم نباشد، جز تجزیه سوریه و ایجاد یک دولت دروزی معنی دیگری نخواهد داشت، به‌ویژه آنکه اسرائیل از سال 1967 اکثر تپه‌های جولان را در اختیار داشته و اقدام اخیرش بیش از آنکه ناشی از نگرانی از امنیت رژیم باشد، اقدامی تهاجمی برای توسعه‌طلبی سرزمینی به حساب می‌آید.
همچنین بنا بر گزارش رسانه‌های سوریه درگیری‌های جدیدی نیز در محله‌های شیخ مقصود و اشرفیه در حلب میان دولت موقت و کردهای ساکن این مناطق شعله‌ور شده است که در صورت توافق‌نکردن حاکمیت فعلی سوریه با کردهای سوریه نیز با چالش مواجه خواهد بود و در‌صورتی‌که در حل‌وفصل اختلافات با کردها به زور متوسل شود، این کشور شاهد ناامنی در شمال سوریه نیز خواهد بود. تداوم ناآرامی‌ها در جنوب، منطقه ساحلی و در شمال سوریه نیز دولت موقت سوریه را در ایجاد و استقرار یک دولت پایدار با دشواری زیادی روبه‌رو خواهد کرد. به نظر می‌رسد در همین راستا و وجود نگرانی‌های فزاینده دولت فعلی سوریه و هم‌پیمانان اصلی این کشور یعنی ترکیه، روس‌ها که در حال خروج از سوریه و در حال انتقال پرسنل و تجهیزات خود به لیبی بودند، بار دیگر دعوت به ماندن شدند.
بوگدانف، معاون وزیر خارجه روسیه، در سفر خود در 9 بهمن 1403 به دمشق با احمد الشرع، رئیس دولت انتقالی سوریه، یک دیدار طولانی داشت. او در این دیدار تأکید کرد که مسکو همچنان از تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه حمایت می‌کند. در این گفت‌وگو هیئت روسی بر ضرورت حل مسائل چالشی سوریه از طریق گفت‌وگوهای فراگیر و با مشارکت همه نیروهای سیاسی و گروه‌های قومی و مذهبی تأکید کردند و در نهایت بوگدانف خاطر‌نشان کرد در این مرحله تغییری در حضور فدراسیون روسیه در سوریه وجود ندارد.
به نظر می‌رسد روس‌ها با توافق ترکیه و حتی با چراغ سبز اسرائیل برای ایجاد توازن در سوریه ماندنی شده باشند. روسیه در حمایت از رژیم اسد و دفاع از ارتش سابق سوریه اقدام نظامی نکرد و بخشی از تجهیزات و پرسنل خود را در ماه‌های پایانی 2024 شامل حدود هزار نفر پرسنل و شش هزار تن تجهیزات به لیبی فرستاد، پس از تغییر شرایط در سوریه دو پایگاه هوایی و دریایی در طرطوس و حمیمیم در جنوب شرقی لاذقیه همچنان در دست روسیه باقی ماند.
البته ترکیه و دیگر بازیگران عرب خاورمیانه نیز درحال‌حاضر روسیه را دشمن خود تلقی نمی‌کنند و با تغییر جهت در سوریه نیز خشم نیروهای هیئت تحریرالشام بیش از آنکه متوجه روسیه شود، علیه ایران به کار گرفته شده است.
حوادث و ناآرامی‌های اخیر در سوریه، بار دیگر نام ایران و حزب‌الله را مطرح کرد، درحالی‌که حزب‌الله به‌روشنی و قاطعانه هرگونه دخالت خود را در رخدادهای اخیر نفی کرد و آن را ادعاهای بی‌اساس دانست. سفیر جمهوری اسلامی ایران در بیروت نیز اظهار کرد که روند در سوریه به‌شدت نگران‌کننده است و باید دید که احمد الشرع چقدر می‌تواند این فضا را کنترل کند. او فرجام درگیری‌های داخلی را خوش ارزیابی نکرد و افزود امید می‌رفت که نوعی عفو عمومی داده شود و افراد فکر انتقام را فراموش کنند. سفیر ایران همچنین اظهار کرد احتمال دارد نگرانی موجود در طوایف و مذاهب سوریه به لبنان نیز منتقل شود. وزیر خارجه کشورمان نیز در دیدار با هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، در حاشیه اجلاس فوق‌العاده وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی در جده بر ضرورت همکاری و هماهنگی بیش‌ازپیش کشورهای اسلامی در مواجهه با چالش‌های پیش‌روی جهان اسلام به‌ویژه غرب آسیا تأکید کرد و با اشاره به تحولات خطرناک در حال وقوع در سوریه، مسئولیت حاکمان جدید سوریه برای صیانت از امنیت و جان همه گروه‌ها و اقشار مردم سوریه را خاطرنشان و تأکید کرد که ناامنی و بی‌ثباتی در سوریه فقط به نفع رژیم صهیونیستی است که مسلما موجب سوءاستفاده گروه‌ها و عناصر تروریستی و افراطی خواهد بود. از لحن مقامات دستگاه دیپلماسی کشورمان چنین برمی‌آید که جمهوری اسلامی ایران از ناامنی و درگیری‌های قومی و مذهبی در سوریه استقبال نمی‌کند و به عبارت دیگر خواهان ثبات و وحدت سرزمینی در سوریه است. قبلا وزیر امور خارجه ترکیه ایران را تلویحا به مداخله در سوریه و حمایت از کردها متهم کرده بود و گفته بود استعدادهایی که شما دارید، در دیگران نیز وجود دارد، بنابراین اگر نمی‌خواهید سنگ به پنجره شما پرتاب شود، به سمت پنجره دیگران سنگ پرتاب نکنید. او همچنین گفته بود اگر می‌خواهید با حمایت از گروهی در کشور دیگری ناراحتی ایجاد کنید، کشور دیگر نیز با حمایت از گروه دیگری در کشور شما می‌تواند ناراحتی ایجاد کند.
روشن است که ترکیه بیش از دیگران در‌حال‌حاضر از بی‌ثباتی و ناآرامی در سوریه نگران است. به‌ویژه آنکه روسیه بار دیگر جایگاهش را در سوریه تثبیت کرده است. به نظر می‌رسد دستگاه دیپلماسی ج‌.ا‌.ا نیز باید تلاش خود را برای عادی‌سازی روابط با سوریه از طریق میانجیگری از سر گیرد، اگر‌چه در ابتدا بسیار دشوار به نظر می‌رسد. ضمن آنکه ورود جمهوری اسلامی ایران به درگیری‌های فرقه‌ای و مذهبی و به سود این یا آن گروه در سوریه نیز اساسا مصلحت نیست و مقبولیت منطقه‌ای ندارد، اما گمان می‌رود جهان عرب و نیز ترکیه که اکنون در سوریه با چالش‌هایی مواجه‌اند و بیم آن می‌رود در صورت بی‌تدبیری حاکمان فعلی به یک جنگ داخلی تمام‌عیار و تجزیه سوریه منجر شود، از مواضع سازنده جمهوری اسلامی ایران استقبال کنند. درحال‌حاضر رژیم اسرائیل به پشتیبانی ترامپ درصدد تحمیل طرحی در خاورمیانه است که گریبان بسیاری از کشورهای عرب و ترکیه را خواهد گرفت. به نظر می‌رسد در این طرح نه‌تنها ترکیه جایگاه تعیین‌کننده‌ای ندارد، بلکه مزاحم طرح تلقی می‌شود و اگرچه ترکیه و اسرائیل با یکدیگر خصومت منجر به رویارویی ندارند، اما با هم در رقابت برای ایجاد یک نظم منطقه‌ای درگیر هستند.
چنین به نظر می‌رسد در‌صورتی‌که شرایط بر‌اساس زیاده‌خواهی‌های ترامپ و نتانیاهو پیش رود، جهان عرب برای ایجاد توازن ناگزیر از دعوت ایران خواهد بود.
همچنان که مجبور شدند روس‌ها را در‌حالی‌که از سوریه خارج شده بودند، بار دیگر دعوت کنند. جهان عرب و منطقه غرب آسیا به‌خوبی می‌داند که ایران همچنان از نفوذ گسترده برخوردار است و تبلیغات رسانه‌ای تأثیری بر امر واقع نخواهد داشت. در‌صورتی‌که حوادث خونین و درگیری‌های فرقه‌ای و مذهبی در سوریه باز هم تکرار شود و نیز در‌صورتی‌که رژیم اسرائیل به تجاوزات سرزمینی خود بر ایجاد پیوند کردی-دروزی بیفزاید، عاقلانه آن خواهد بود که هم‌پیمانان سوریه در جهان عرب و به‌ویژه ترکیه، نقش ایران را در ایجاد صلح و ثبات نادیده نگیرند.