بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - از یک سو، مهاجران به دلیل نبود سیستم‌های کنترلی و مدیریتی مناسب، از یارانه‌های دولتی که ویژه مردم ایران است، استفاده می‌کنند. از سوی دیگر، فشار بر خدمات عمومی، زیرساخت‌ها، و نظام اقتصادی کشور زیاد است. با وجود این چالش‌ها، ایران به دلیل جایگاه ژئوپلیتیکی خود و آموزه های اخلاقی واسلامی و انسانی نمی‌تواند از پذیرش مهاجران افغان خودداری کند، اما برای کاهش فشارهای اقتصادی و اجتماعی، نیاز به بازنگری در سیاست‌های مهاجرتی، تقویت نظام‌های شناسایی و کنترل و جلب حمایت‌های بین‌المللی دارد.
در غیر این صورت، ادامه این روند می‌تواند منجر به بحران‌های جدی در آینده شود.
وضعیت مهاجران افغان در ایران و سهم آنها از یارانه ها
به گزارش «آرمان ملی»، با افزایش ناآرامی‌ها و بحران‌های اقتصادی و امنیتی در افغانستان، ایران به یکی از مقاصد اصلی مهاجران افغان تبدیل شده است. این روند، علاوه بر ایجاد چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برای کشور، بر وضعیت اقتصادی ایران نیز اثراتی داشته است. یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه، استفاده مهاجران از یارانه‌هایی است که به‌صورت ویژه برای مردم ایران در نظر گرفته شده‌اند. این امر در شرایطی رخ می‌دهد که ایران خود تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد و با مشکلات اقتصادی مانند کاهش ارزش پول ملی، تورم و بیکاری مواجه است. بر اساس آمارهای موجود، تعداد مهاجران افغان در ایران در سالهای اخیر به شدت افزایش یافته است. به گفته رضازاده نماینده مجلس؛ حدود 17 میلیون افغانی در ایران از یارانه‌ها استفاده می‌کنند. این در حالی است که، بسیاری از این مهاجران به صورت غیرقانونی وارد کشور شده اند و یا به دلیل وضعیت بحرانی افغانستان، بدون مدارک قانونی در ایران اقامت دارند. با وجود این‌که دولت ایران برای پذیرش این مهاجران تلاش‌هایی کرده و برنامه‌های ویژه‌ای را برای ساماندهی آن‌ها داده است، اما افزایش جمعیت، فشارهای بسیاری را بر کشور تحمیل کرده است. یکی از مهم‌ترین مشکلات اقتصادی از حضور مهاجران افغان در ایران، استفاده از آنها از یارانه‌هایی است که دولت برای مردم ایران در نظر گرفته شده است. این یارانه‌ها شامل مبالغی است که برای کالاهای اساسی نان، سوخت، برق، آب و حتی یارانه‌های درمانی و بهداشتی با هدف کمک به اقشار کم‌درآمد جامعه ایرانی طراحی‌شده‌اند، اما مهاجران افغان به دلیل عدم شناسایی کامل و نبود سیستم‌های کنترلی دقیق، به‌راحتی از این تسهیلات بهره مند می‌شوند.
فشارهای اقتصادی بر دولت
براساس این گزارش؛ تحریم‌های اقتصادی‌ای که از یک سو، منابع ارزی و ریالی دولت را به شدت محدود کرده‌ و از سوی دیگر، افزایش قیمت ارز و تورم در کشور، هزینه‌های کالاهای اساسی را چند برابر می‌کند. به این ترتیب دولت با مشکلات فراوانی در زمینه تامین و پرداخت یارانه‌ها و ارائه خدمات اجتماعی به مردم مواجه است. در این میان، ورود مهاجران افغان و استفاده آنها از یارانه‌ها باعث تشدید این مشکلات می‌شود. نتایج نشان می دهد که بخش قابل توجهی از یارانه های اختصاص یافته به کالاهای اساسی به مهاجران افغان تعلق می گیرد، که این امر فشار مضاعفی را بر دولت و منابع مالی آن وارد می کند.
چالش های مدیریت مهاجران
هر چند گزارش ها حاکی از این است که ایران در تلاش است تا با ارائه راهکارهای قانونی مهاجران افغان را تحت پوشش برنامه‌های حمایتی قرار دهد، اما سیاست‌های اطلاعاتی و مدیریت نادرست جمعیت مهاجران را به صورت کامل رصد نمی کند. از سوی دیگر، نظام‌های کنترلی موجود برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به یارانه‌ها به طور کامل اجرا نشده‌اند. برای مقابله با این چالش‌ها، نیاز به سیاستگذاری‌های چندبعدی و برنامه‌ریزی جامع است. کارشناسان معتقدند؛ سیستم های شناسایی و کنترلی، اصلاح سیاست های مهاجرتی، بازنگری در سیاست های یارانه ای و ... می تواند از اثرات هجوم بی رویه مهاجران افغان به کشور را کاهش دهد. به گفته صاحبنظران؛ افزایش مهاجرت‌ افغان ها به ایران همزمان با شرایط اقتصادی و تحریم‌های بین‌المللی چالش های جدی برای کشور ایجاد شده است. علاوه بر چالش‌های اقتصادی، مهاجرت افغان‌ها به ایران ناهنجاری ها ومشکلات اجتماعی و فرهنگی نیز ایجاد کرده است. حضور تعداد زیاد مهاجران، به‌ویژه در استان‌های مرزی و کلانشهرها، ساختار اجتماعی این مناطق را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مهاجران افغان به دلیل شرایط اقتصادی و قانونی نامناسب، در مشاغلی با دستمزدهای پایین نیز مشغول به کار می شوند که باعث ابزار نارضایتی جمعیت آماده به کار ایرانی شده است و در عین حال باعث ایجاد رقابت ناعادلانه در بازار کار شده است. مهاجران افغان به دلیل نداشتن مدارک اقامتی معتبر، باعث شکل‌گیری جوامعی خاص و ناپایدار در برخی از مناطق شهری شده که با توجه به همگونی اجتماعی و فرهنگی در شهرها می تواند به مرور زمان منجر به بروز تنش‌های اجتماعی شود.
مهاجران افغان و تاثیر بر خدمات عمومی و زیرساخت ها
تحریم‌های بین‌المللی اعمال‌شده علیه ایران به‌ویژه در حوزه، منابع درآمدی و قدرت مالی دولت را به شدت کاهش می‌دهد. دولت ایران با توجه به دسترسی به ارزهای خارجی و کاهش درآمدهای نفتی، با مشکل در پروژه های مالی زیرساختی و اجتماعی مواجه است. این موضوع، همزمان با افزایش تعداد مهاجران افغان و نیاز به خدمات و یارانه‌ها، وضعیت بحرانی‌تر شده است. یکی از تبعات تحریم‌ها، افزایش تورم و کاهش قدرت خرید مردم است. این وضعیت باعث می‌شود که دولت به ناچار یارانه‌های بیشتر به کالاهای اساسی مانند سوخت، نان و دارو اختصاص دهد. اما با توجه به مصرف این کالاها توسط جمعیت ساکن، کنترل منابع یارانه‌ای و توزیع آن‌ها به شدت پیچیده و مشکل شده است. همچنین حضور تعداد زیادی از مهاجران برای خدمات عمومی مانند بهداشت، آموزش، و حمل‌ونقل عمومی نیز فشار زیادی وارد کرده است. بیمارستان‌ها، مدارس و سایر خدمات دولتی که برای جمعیت ایران طراحی شده‌اند، هم‌اکنون باید نیازهای یک جمعیت را نیز پوشش دهند. این در حالی است که بودجه دولت برای این خدمات به دلیل تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی محدود است. در بحث آموزش، نیز بسیاری از کودکان افغان به مدارس ایران راه یافته اند و با توجه به محدودیت های موجود در این حوزه به‌ویژه در استان‌های پرجمعیت، امکان ارائه خدمات آموزشی باکیفیت به این کودکان را به چالش کشیده است. از سوی دیگر، برخی از مهاجران به دلیل وضعیت مالی ضعیف نمی‌توانند به خدمات بهداشتی و درمانی دسترسی داشته باشند.
مهاجران غیر قانونی افغان بمب‌های ساعتی هستند
وحید شقاقی‌شهری کارشناس اقتصادی دراین باره گفت: موضوع مهم این است که این مهاجران غیرقانونی با این حجم وسیع، هویت مشخصی ندارند و پیگیری مسائل فرهنگی این مهاجران کار سختی است و این افراد مانند بمب‌های ساعتی هستند. می‌توانند امروز در کشورمان مرتکب هر تخلفی شوند و فردا به افغانستان برگردند و از آنجا که این افراد هویت مشخص ندارند، قابل شناسایی نیستند و ردیابی و پیگیری آنها در افغانستان امری غیر ممکن است. وی افزود: تعداد زیادی از مهاجران افغان از حیث سطح تحصیلات و از حیث فرهنگی هم در سطوح پایینی قرار دارند بنابراین بار سنگینی را بر حوزه فرهنگ ایران تحمیل می‌کنند. همچنین به گفته بسیاری از متخصصان حوزه سیاسی ، این حجم از مهاجران از حیث امنیتی هم مشکلاتی را ایجاد کرده‌اند. این کارشناس اقتصادی با اشاره به عدم آمار و اطلاعات دقیق از مهاجران غیر قانونی افغان، گفت: موضوع مهم این است که عدد مشخصی از جمعیت اتباع خارجی و مهاجران افغان هنوز اعلام نشده که این یک ابهام بزرگ ایجاد می‌کند، جمعیت این مهاجران از 6 میلیون نفر تا 10 میلیون نفر اعلام شده بنابراین هیچ آمار و اطلاعاتی از مهاجران افغان نداریم چراکه به صورت غیر قانونی وارد کشور شدند و کار را در تمام حوزه‌ها برای ما سخت کرده‌اند. همین موضوع که آمار دقیق از تعداد، سطح تحصیلات، وضعیت تاهل، وابسته بودن آن به مذاهب و قوم و قبیله‌های مختلف برای سیاست‌گذاران علامت سوال زیادی را ایجاد کرده و از آنجا که این افراد هیچ شناسنامه‌ مشخصی ندارند، مساله ساماندهی را سخت‌تر می‌کنند.
یارانه های پنهان اقتصاد بحران زده ایران
شقاقی‌شهری ادامه داد: ایراد اساسی این است که ایران بر پایه یارانه‌های پنهان و نظام یارانه‌ای گسترده اداره می‌شود اما در بسیاری از کشورهای دنیا نظام اقتصاد بازار حاکم و وقتی بازار آزاد حاکم باشد دولت به این گستردگی یارانه نمی‌پردازد و از سوی دیگر در آن کشورها یارانه به صورت نقدی واریز می‌شود یا به حوزه‌های بهداشت و آموزش و حمل و نقل عمومی و به مختص خانوار تعلق می‌گیرد اما در ایران یارانه به صورت گسترده و بی‌حساب و کتاب و فله‌ای توزیع می‌شود و حدود 127 میلیارد دلار یارانه پنهان انرژی اختصاص پیدا کرده که بعد از روسیه، کشور دوم در دنیا در اختصاص یارانه انرژی هستیم. وی اظهارداشت: وقتی به نان، آب، برق و حمل و نقل یارانه‌های گسترده تخصیص پیدا می‌کند، تمام مهاجران غیر قانونی هم به راحتی به یارانه‌ها دسترسی پیدا می‌کنند و باید توجه داشت که بُعد خانوار مهاجران زیاد است و در حالی که بُعد خانوار ایرانی‌ها حدود 3.5 تا 4
نفر است، این عدد برای خانوار افغان به بیش از 5 نفر می‌رسد. حال اینکه سطح درآمد خانوار افغان پایین است و بیشتر به سمت کالاهای یارانه‌ای می‌روند. در حالی که دولت درگیر تامین منابع یارانه‌ای بوده این حجم وسیع از مهاجران غیرقانونی افغان هم به استفاده کننده از یارانه اضافه شدند.