بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - دیپ سیک (DeepSeek) یکی از مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی توسعه‌یافته در چین است که به عنوان جایگزینی برای مدل‌های غربی مانند ChatGPT (متعلق به OpenAI) و Gemini (متعلق به Google) معرفی شد. با ورود مدل جدید هوش مصنوعی چینی، به دلیل هزینه پایین توسعه، بهره‌گیری از سخت‌افزارهای داخلی چین و سرعت پیشرفت بالا، توجه بسیاری از کارشناسان را جلب کرد و بازار جهانی هوش مصنوعی وارد مرحله‌ای جدید و پرتحول شد.
این تحول، باعث نگرانی غرب نیز شده است. سرمایه‌گذاران جهانی هفته گذشته سهام شرکت‌های فناوری را به دلیل نگرانی از ظهور مدل هوش مصنوعی کم‌هزینه چینی DeepSeek فروختند تا جایی که کاهش 593 میلیارد دلاری ارزش بازار انویدیا را رقم زد، این افت، بزرگ‌ترین کاهش یک‌روزه ارزش بازار برای هر شرکتی در وال‌استریت محسوب می‌شود.
اکنون و در اوج جنگ تراشه‌ای ایالات متحده علیه چین،‌ این مدل پیشرفته 1 تریلیون دلار به بورس آمریکا ضرر زد،آن هم در شرایطی که آمریکا با تحریم‌های سنگین علیه چین در حوزه‌ تراشه‌های هوش‌مصنوعی،‌ تلاش کرده بود رقیب خود را عقب نگه‌دارد و در این حوزه پیشتاز باشد. آمریکا همواره تلاش کرده با تحریم‌های سخت‌افزاری و محدود کردن دسترسی به داده‌های علمی، موانعی برای توسعه هوش مصنوعی در چین ایجاد کند. اما اکنون این گام بلند و استراتژی چینی باعث شده این کشور به استقلال فناوری نزدیک‌تر شود. 
هوش مصنوعی، حلقه انتهایی یک روند تکاملی دکتر پیروز غفرانی، دیپلمات پیشین ، مدیرعامل پردیس توسعه نوآوری و تجارت شریف، مدیر امور بین الملل اندیشکده تحلیل گفتمان راهبردی در گفت و گو با جماران با اشاره به تاثیراتی که توسعه این مدل هوش مصنوعی به همراه خواهد داشت، تصریح کرد: می دانیم که هوش مصنوعی که اکنون شاهد توسعه چشمگیر آن هستیم در حقیقت حلقه انتهایی یک روند تکاملی است که بیش از پنجاه سال از ظهور آن می گذرد. یعنی با ظهور اینترنت و انفجار اطلاعات، مدیریت اطلاعات و ارتباطات مهم شده و ابزارها و تکنیک های متعددی برای مدیریت داده ها در عرصه های مختلف آن اعم از جمع آوری، پالایش، پردازش، بازیابی، ذخیره سازی و انتشار آن ایجاد شد. سرعت انباشت دانش بشری و تولید دانش جدید از یکسو و شکل گیری فناوری های جدید، پارادایم های جدید و اختراعات جدید از سویی دیگر به شدت افزایش یافت و این سرعت تحولات محیطی، خود به بالا رفتن عدم قطعیت ها و پیچیده شدن روند برنامه ریزی و سیاست گذاری منجر شد.
دولتها دیگر توان تطبیق خود با شرایط سیال بیرونی را ندارند وی با بیان اینکه از سوی دیگر این سرعت تحولات محیطی، بنگاه های اقتصادی، سازمان ها، کشورها و همه دست اندرکاران را با مشکل و چالش تطبیق با شرایط مواجه کرده است، ادامه داد: بزرگترین چالش فراروی جامعه بشری و سازمان ها و دولت ها آن است که دیگر توان تطبیق خود با شرایط سیال بیرونی را ندارند. سازمان ها و دولت ها عادت کرده اند که قوانین نسبتا ثابتی را دنبال کنند و در چارچوب قوانین برای خود قواعد و آیین نامه های اجرایی تدوین کنند. وقتی که محیط بیرونی هر روز تغییر می کند و بعضا به صورت کامل و یکسره عوض می شود ، دیگر نمی توان انتظار داشت سازمان ها بتوانند با قوانین و قواعد سنتی پاسخ مناسب به انتظارات و توقعات جدید را بدهند.
تلاش آمریکا برای آماده سازی دولت نسبت به واکنش سریع در برابر تحولات محیطی مدیرعامل پیشین بنیاد دانشگاه شریف​ یادآورشد: البته این مشکل نه فقط مشکل ایران بلکه تمام کشورهای دنیاست. یعنی چالش های جدید هر روزه شکل می گیرند و اصطلاحا از آینده می آیند و مقاومت از گذشته و عادات گذشته که در مقابل تغییر می ایستد. در حالیکه مشکلات و چالش های فراروی سازمان ها که از منطق جدیدی که مربوط به آینده است ظهور می کنند ، سازمان ها و مدیران سعی دارند با منطق گذشته گرا و براساس تجارت قبلی خود با آنها تعامل کنند و چون جواب نمی دهد، در مقابل تغییرات مقاومت می کنند و کارها قفل می شود. اصولا باید دلیل روی کار آمدن ایلان ماسک در دولت جدید آمریکا را تلاش ترامپ برای آماده سازی دولت این کشور برای واکنش سریع در قبال تحولات محیطی دانست.
تصمیم گیری سناریو محور طی این سه دهه، جای برنامه ریزی های راهبردی سنتی را گرفت غفرانی خاطرنشان کرد: طی این دوران ، برخی از کشورها با تکنیک ها و علوم مرتبط با مدیریت اطلاعات همراه شده اند ، از جمله روش های مدیریت مشکلات و چالش های نوع جدید و عدم قطعیت های فراوان فراروی سازمان ها و کشورها، پیش بینی آینده در حوزه های مختلف و تدوین سناریوهای مورد نیاز برای مقابله بهینه با چالش ها و عدم قطعیت ها بوده است. نیاز به مطالعات و تحقیقات آینده پژوهی و آینده نگاری که طی سه دهه اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته، در حقیقت نوعی آماده سازی بنگاه، سازمان یا کشورها ، برای آینده های محتمل الوقوع بوده است. تصمیم گیری سناریو محور طی این سه دهه، جای برنامه ریزی های راهبردی سنتی را گرفت و کشورها و نهادهای تصمیم گیر، همه درتکاپوی یافتن راهکارهایی برآمدند که بتوانند سرعت واکنش خود را در قبال تغییرات بالا ببرند.
سازمانها نیازمند رسیدن به حدی از بلوغ سازمانی هستند که باید آموزش داده شود این بلوغ میانبر ندارد و نیازمند سیر تکاملی در مسیری مشخص است رئیس پیشین اداره اول آسیای غربی وزارت امور خارجه تاکید کرد: نکته اینجاست که درک و فهم عمیق در مورد سرعت تغییرات در کشورها و سازمان ها و نهادهای مختلف متفاوت بوده است. سازمان ها و نهادها برای برنامه ریزی پیش گستر و مبتنی بر علم داده ها و آینده پژوهی ، نیازمند رسیدن به حدی از بلوغ سازمانی هستند که این بلوغ باید آموزش داده شود، نهادهایی برای آن شکل گیرند و مدیرانی برای آن تربیت شده باشند. متاسفانه این بلوغ میانبر ندارد و نیازمند سیر تکاملی سازمان در مسیری مشخص است. البته در پروژه هزاره سازمان ملل که تحت عنوان شکل دهی دنیای آینده از دهه نود میلادی شروع شده بود و در سال 2000 میلادی به تصویب روسای کشورهای دنیا رسید، نیاز به راه اندازی آکادمی ها و نهادهای آینده پژوهی در کشورها صراحتا مورد تذکر قرار گرفته بود.
دیپ سیک ابزاری قوی برای مدیران و تصمیم گیران کشورمان غفرانی با یادآوری اینکه هوش مصنوعی، یک ساخته ذهن بشر به عنوان مخلوق خالق هستی است که در حقیقت قادر شده توانی همانند ذهن آفریده حضرت حق را خلق کند، توضیح داد: آن هم ذهن مخلوقی خردمند، با تجربه ، هوشیار و دور اندیش. آنچه که هوش مصنوعی دیپ سیک یا انواع دیگر آن که حتما به صورت پی درپی ظهور خواهند کرد و در راه تکامل هستند، می تواند ارائه کند ، تنها یک ابزار قوی است برای سازمان ها ، مدیران و تصمیم گیران کشورمان. ابزاری که هم در عرصه تحقیق و بررسی هزینه فایده تصمیمات کمک می کند ، هم در عرصه آینده پژوهی و روندهای حاکم و سناریوهای فراروی نگاهی غیر سوگیرانه و علمی را ارائه می نماید و هم در عرصه اجرا می تواند ضمن مقابله با فساد و شفاف سازی تاثیرات تصمیم گیری ها ، سرعت تعاملات ، تراکنش ها و واکنش ها را به شدت بالا ببرد.
مدیرعامل پردیس توسعه نوآوری و تجارت شریف، پرسید: در این شرایط، در درجه اول باید پرسید آیا سازمان های ما آماده جذب این فناوری و فناوری های مشابه هستند؟ آیا تحقیق در مورد روندهای آینده و برنامه ریزی سناریو محور، جزء دستور کارشان قرار دارد؟ آیا آموزش های لازم در زمینه تعامل با عدم قطعیت ها داده می شود؟ آیا ماشین اداری کشور حاضر به پذیرش تغییر است؟
نظام تصمیم گیری آماده تغییر متناسب با سرعت تغییرات محیطی نیست غفرانی گفت: آسیب شناسی سازمان های کشور نشان می دهد که اغلب آنها برای تغییرات سریع آماده نیستند . مشکلات تنها زمانی مورد توجه سازمان ها و نهادهای ما قرار می گیرند که به حد بحرانی رسیده اند و برای راهکار هم تنها به راه حل هایی توجه می شود که فعلا مشکل را از حالت بحرانی خارج سازد. لذا می توان اذعان داشت بحران های فعلی ، همان مشکلات قبلی کشور هستند که به علت فقدان حل ریشه ای ، و احاله ریشه مشکل به آینده ، هم اکنون در قالبی بسیار بزرگتر ، پیچیده تر و در هم تنیده تر به دولت های بعدی به ارث گذاشته شده اند. ناترازی های متعددی که الان در کشور شاهد آنیم، یک شبه به وجود نیامده اند بلکه چون هیچ نگاه آینده پژوهانه و پیش گستر نبوده، مشکلات پیش بینی نشدند و کار ریشه ای صورت نگرفته، هم اکنون خود را این چنین به شکل معضلات پیچیده و بزرگ نشان داده اند. اما نکته مهمتر این است که نظام تصمیم گیری و حکمرانی کشور جدای از مشکلاتی که از گذشته به ارث برده ، آماده تغییر متناسب با سرعت تغییرات محیطی نیست و لذا می توان انتظار داشت که بحران ها و عدم قطعیت هایی که از آینده می آیند نیز به مشکلات فراروی قبلی سازمان ها و تصمیم گیران اضافه خواهند شد.
مبالغ هنگفتی هزینه شده، اما چرخ ماشین اداری همچنان در گل مانده است مدیر امور بین الملل اندیشکده تحلیل گفتمان راهبردی، اضافه کرد: اینکه تصور کنیم با دیپ سیک یا هوش مصنوعی یا هر ابزار دیگر مشکلات یک شبه رخت برخواهند بست تصوری غلط است. سازمان های ما عادت کرده اند که با ظهور هر ابزار جدید، با صرف بودجه های فراوان از آن به عنوان راه حل مشکلات یاد کنند و متناسب با آن، مقامات وعده های غیرواقع بینانه بدهند. از زمانی که فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی توسعه یافتند تا زمان حاضر صدها مفهوم جدید آمده و جالب اینجاست که برای هر یک مبالغ هنگفتی هزینه شده، اما چرخ ماشین اداری همچنان در گل مانده است. یک بار حاکمیت به این مشکل پی برد و سازمان برنامه بودجه را که به مثابه مغز این ماشین عمل می کرد را منحل کرد. اما این سازمان با نام جدیدی ادامه فعالیت داد، بدون اینکه اصل کار که تغییرات ماهوی در روش انجام کار و برنامه ریزی و ... شکل بگیرد. ماشین اداری کشور نتوانسته با مفاهیم جدید خود را تطبیق دهد ، لذا با آن هوشمندانه مخالفت می کند و برنامه های پیش گستر و Proactive را خنثی می سازد. طبیعی است که اصلاح ماشین اداری کشور با تغییر افراد و نام و ساختار سازمانی صورت نمی گیرد و به طراحی اکوسیستم و زیست بومی جدید و یکپارچه سازی اجزای دقیقا طراحی شده که اصطلاحا Integrated Peculiarities نامیده می شود، در قالبی جدید نیاز دارد.
موتور بنز را بر روی بدنه ژیان هفتاد سال قبل نصب می کنیم و انتظار بنز سواری داریم غفرانی با بیان اینکه قطعا استفاده از هوش مصنوعی لازم است ، اما پیش از آن ده ها زیرسیستم باید طراحی شوند و بستر جدیدی راه اندازی شود و اجزای طراحی شده مثل قطعات یک جورچین به دقت کنار هم گذاشته شوند تا تصویر جدید ساخته شود و مثلا بعد از رسیدن به شرایط مناسب بتوان از هوش مصنوعی نیز استفاده کرد، اظهارداشت: کاربرد هوش مصنوعی در سازمان های ما در شرایط فعلی به مانند آن است که موتور بنز را بر روی بدنه ژیان هفتاد سال قبل نصب کنیم و انتظار بنز سواری داشته باشیم. مدیران ارشد کشور بعضا فکر می کنند با تغییر راننده این اتومبیل، مشکلات قابل حل هستند. در حالی که اینطور نیست، باید سازمان ها تغییر کنند و آمادگی کاربست سازمان افزارهای جدید را تحصیل کنند و به مرحله ای از بلوغ برای واکنش متناسب با تغییرات محیطی و استفاده از ابزارهای نوین آن برسند.
زکات علمی که چینی ها رایگان در اختیار جهانیان قرارداده اند این دیپلمات پیشین کشورمان درباره تاثیر این اقدام چین بر رقابت با آمریکا در شرایطی که کاخ سفید تلاش می کند با فشارهای متعدد، رشد تکنولوژی در چین را مختل کند، و همچنین امکان الگوگیری ایران از راهبردی چین نیز تصریح کرد: این نکته دقیق و عمیقی است. چند موضوع مهم در مورد دیپ سیک وجود دارد که وجوه تمایز آن با قالب های حاکم و روندهای جاری محسوب می شود. اول اینکه اوپن سورس و متن باز است. یعنی کلیه الگوریتم ها و تکنیک ها و منطق یک ابزار بسیار قدرتمند تولید و انتشار مفاهیم از سوی این شرکت چینی به صورت رایگان در اختیار جهانیان قرار گرفته است . این امر خود فرصت مغتنمی برای کشورهای جهان است تا از این دانش و فناوری بسیار پیشرفته به صورت رایگان بهره ببرند . بر روی متن اصلی می توان تحلیل داشت، کاربری های خاص آن را بومی کرد. از فیچرها و ابزارهای متعدد موجود در آن الهام گرفت و به چنین حرکاتی دامن زد و در قالب های نوین آن را برای عرصه های جدید توسعه داد. مثل زکات علمی است که چینی ها رایگان در اختیار جهانیان قرارداده اند. گرچه این حرکت بدون اهداف و منافع ملی و بین المللی نبوده و نیست ، اما ستودنی است.
دیپ سیک در پاسخ به سوالات مرتبط با روابط بین الملل، مواضع پنهان و آشکار دولت چین را تبیین می کند غفرانی ادامه داد: نکته دوم اینکه با بررسی این پلتفرم، متوجه می شویم که دیپ سیک در پاسخ به سوالات مرتبط با روابط بین الملل، مواضع پنهان و آشکار دولت چین را تبیین می کند. این خود به معنای ارائه بستری بسیار پیشرفته برای تولید و توزیع محتوای بومی و مقابله با تصویرسازی های رسانه های نظام سلطه از تحولات و رخدادهای جهانی است. هم اکنون دنیا اخبار خود را از رسانه ها و پلتفرم های نظام سلطه دریافت می کند و انواع مختلف هوش مصنوعی که از سوی آمریکا ارائه شده به سوالات در مورد تحولات جهانی از نگاه رسانه های غربی پاسخ می دهند و طبیعتا این به علت نوع ورودی ها و یادگیری ماشین از ورودی های ذیربط است. اما ملت های جهان سوالات خود را تاکنون از پلتفرم هایی دریافت می کرده اند که روایت جریان رسانه های جهانی و امپراطوری های ذیربط را تایید و تحلیل می کنند ، ظهور دیپ سیک را می توان استفاده از هوش مصنوعی در عرصه تولید و توزیع روایت های مستقل از جریان رسانه ای جهانی توصیف کرد .
مدیرعامل پردیس توسعه نوآوری و تجارت شریف با بیان اینکه چین نشان داده که در کنار نگاه سود جویانه به فناوری های نوین، می توان نگاه بشردوستانه و مبتنی بر مسئولیت اجتماعی نیز به فناوری داشت، خاطرنشان کرد: تفاوت این دو نگاه در تولید و توزیع واکسن های کرونا نیز قابل مشاهده بود. سودآوری همراه با ایفای نقش مسئولیت اجتماعی نوعی رویکرد پارادوکسیکال به اقتصاد و بنگاه داری است. در حالی که شرکت های بزرگ چند ملیتی و کارتل های بزرگ تسلیحاتی، دارویی ، نفتی و... به دنبال حداکثر ساختن سود خود، حتی از طریق راه اندازی جنگ و بیماری و... هستند، چین نشان داد که بنگاه های اقتصادی می توانند ضمن سودآوری، نیم نگاهی نیز به مسئولیت خود در قبال جامعه بشری داشته باشند و سود آوری بیشتر را از طریق توسعه فناوری های بیشتر و ارائه خدمات گسترده تر به مخاطبان و مشتریان دنبال کنند.
کاربرد مهمی که دیپ سیک می تواند برای ایران داشته باشد به گفته غفرانی؛ با توجه به هزینه ناچیز شکل دهی پلتفرم های مشابه و با توجه به متن باز بودن و رایگان بودن این پلتفرم ، توان راه اندازی جریانات جدیدی از تولید و توزیع محتوا و روایت و تحلیل تحولات جهانی میسر شده است . این امر برای کشور ما که آماج تبلیغات نظام سلطه و امپراطوری های صهینونیستی رسانه ای بوده فرصتی مغتنم را به وجود آورده است تا روی پلتفرم های مشابه بومی شده کار کند و با تولید و توزیع محتوا از طریق این پلتفرم ، تبلیغات پرهزینه و کم فایده صدها ، بلکه هزاران نهاد و سازمان که با صرف بودجه های هنگفت، از مخاطب مناسب کم بهره و بلکه بی بهره اند را هدفمند و مناسب سازی کند.
وی تاکید کرد: روند جهانی رسانه ها به سمت تولید کپسولی و موجز محتوا ، تولید موضوعی و تخصصی محتوا، استفاده از شگردها و تکنیک های اقناع و انتشار و غیره است و بستر این روند هم پلتفرم های دیجیتالی تعریف شده اند. با توجه به اینکه الگوریتم های هوش مصنوعی برای موجز نویسی، پاسخ کپسولی ، علمی و دقیقا تخصصی حول موضوع پرسش و جستجو تعریف شده اند ، استفاده از این الگوریتم ها برای تولید محتوای مناسب برای مخاطبان و خاصه پررنگ کردن فعالیت و کاربرد آن در عرصه دیپلماسی عمومی قطعا برای کاربرد در جهاد تبیین بهتر از مدل های سنتی پاسخ خواهد داد. به نظر می رسد مدل بومی شده دیپ سیک میتواند به عنوان موتور تولید و توزیع محتوا در عرصه جهاد تبیین به کار رود و ناکارآمدی ها و نقاط ضعف رسانه ملی ما را در تولید مخاطب محور پوشش دهد.