ایرانیان جهان - فساد سیستمی (نهادینه) فسادی است که عمدتاً به دلیل ضعف یک سازمان یا یک فرایند به وجود می‌آید.

در این ویژه‌نامه، نگاهی به آخرین مواضع جناح‌های سیاسی و تحولات مهم داخلی، خارجی، اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشور انداخته می‌شود که مخاطبان بامطالعه آن به رهیافت‌های مهم، نکات و تأملات از سیر وقایع اثرگذار دست خواهند یافت، در این بخش با ما همراه باشید.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
*********
همایش بصیرتی سیاسی ویژه فرماندهان، مسئولین و کارکنان ستاد فرماندهی کل سپاه با حضور «سردار سلامی» فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، عبدالله حاجی‌صادقی، نماینده ولی‌فقیه در سپاه و دیگر فرماندهان عالی‌رتبه این نهاد برگزار شد. غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه با حضور در این همایش به موضوعات مهمی در راستای شکل‌گیری و مبارزه با فساد اشاره کرد. او از ناراحتی یک رئیس‌جمهور در سال‌های گذشته به دلیل برخورد قاطع قوه‌قضائیه تا چای دبش و قاچاق سوخت را تشریح کرد.
روزنامه هم‌میهن درباره اظهارات صریح اژه‌ای در این همایش نوشته است:
فساد چای دبش و یا لوله‌کشی سوخت از فرودگاه به دریا چیزهایی نیست که بتوان آن را مفاسد موردی دانست. حتی اگر طبق گفتمان رسمی قبول کنیم که «فساد سیستماتیک» نداریم؛ اما باز هم نمی‌توان کتمان کرد که اشکالات سیستماتیک فراوانی وجود دارند که باعث رکوردشکنی پی در پی رقم مفاسد اقتصادی و رونمایی از شیوه‌های جدید جرم در این حوزه‌ها می‌شوند. رئیس قوه قضائیه روز پنجشنبه به‌درستی اشاره داشت که این دست جرائم و مفاسد به‌هیچ‌عنوان نمی‌توانند توسط افراد عادی به وقوع پیوسته باشند. همین نکته، یعنی یک شاهد بر اینکه سیستم اشکالاتی بنیادین دارد که خروجی آن منتهی به این دست مفاسد اقتصادی می‌گردد.
در بخش دیگری از این یادداشت آمده است:
همه شواهد و نشانه‌ها دال بر این است که ما با اختلال جدی سیستم‌های نظارتی در کشور مواجه هستیم. در نظام حقوقی و اداری ما نه مراجع نظارتی کم هستند و نه قدرت قانونی آنها برای اعمال نظارت و متوقف کردن مفاسد در قدم‌های ابتدایی قدرت محدودی است. حتی می‌توان مدعی شد برخی بازوهای نظارتی ما از نمونه‌های خارجی و غربی خود نیز بر روی کاغذ قدرت بیشتری دارند.

دو مفهوم «فساد سیستمی» و «فساد سیستماتیک» هرچند از لحاظ واژگانی قرابت دارند، اما حامل معانی کاملاً متفاوتی هستند. فساد سیستمی (Systemic corruption) اشاره به سیستم و نظام فسادپرور و فسادپذیر دارد، حال‌آنکه فساد سیستماتیک (Systematic corruption) به مفهوم اقدام شبکه‌ای و جمعی برای فساد است. در واقع فساد سیستمی به فسادخیز بودن سیستم و فساد سیستماتیک به اقدام سازمان‌یافته برای فساد می‌پردازد.
فساد سیستمی (نهادینه) فسادی است که عمدتاً به دلیل ضعف یک سازمان یا یک فرایند به وجود می‌آید و معمولاً با مقامات مسئول که در داخل سیستم فاسد عمل می‌کنند، مرتبط است. زمانی می‌توان گفت فساد سیستمی وجود دارد، فساد بدون مانعی فرایندهای سیستم را آلوده کرده باشد و هیچ سازوکار نظارتی حتی نتواند از وقوع فساد مطلع شود، چه رسد به آنکه آن را به نهاد قضایی گزارش کند و به اطلاع عموم برساند. فساد سیستمی معمولاً چنان فرایندها و ساختارها را آالوده می‌کند که نهادهای نظارتی یا از کار می‌افتند یا خود آلوده شده و به فساد دامن می‌زنند.
اما تعبیر «فساد سیستماتیک» یا «فساد شبکه‌ای» هرچند شباهت واژگانی دارد، اما به مفهوم دیگری است و به معنای وجود مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ در برخی مسئولان و افزاد ذی‌نفوذ در بخش‌های مختلف اداری و بروکراتیک کشور است که گاه حتی در حوزه تصمیم‌سازی و تنظیم قوانین و مقررات اجرایی نیز نفوذ یافته‌اند. اصولاً فساد به معنایی که در پرونده‌های بزرگ اقتصادی مشاهده می‌شود از توان یک یا چند نفر محدود در یک یا دو بخش خاص خارج است و ضرورتاً شبکه‌ای است.
مدتی است که برخی افرادی مدعی حامی قانون حجاب و عفاف بار دیگر تجمعاتی را در مکان‌ها و شهرهای مختلف از جلوی منزل مراجع گرفته تا جلوی ساختمان مجلس شورای اسلامی برگزار می‌کنند. از تجمعات چند نفره گرفته تا تجمعاتی که به تازگی شکل تازه به خود گرفته است، روزنامه اعتماد در این‌باره نوشته است:
بیشتر این افراد چنان‌که از چهره‌شان پیداست همان‌هایی‌اند که چند ماه پیش در تجمعات مشابه و البته باز کم‌تعدادی در مخالفت با رفع ‌فیلترینگ در صحنه حضور یافته بودند و با استفاده از علوم غریبه‌ای همچون فلسفه و منطق و جبر (!) استدلال‌های محکمی برای لزوم ادامه فیلترینگ داشتند. این عده کم هیچ‌گاه در برگزاری تجمعات خود به دریافت مجوز اقدامی نمی‌کنند؛ چراکه به‌زعم آنها «در مسیر حق بودن» نیازی به مجوز ندارد.