بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - وطن امروز /متن پیش رو در وطن امروز منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
گروه‌های جنوب سوریه شرایط جولانی برای تحویل سلاح را نپذیرفته‌اند

همه می‌دانستند بعد از سقوط بشار اسد، سوریه به روند عادی و آن چیزی که ترکیه و قطر به دنبالش هستند، باز نخواهد گشت. تنوع قومیتی و گستردگی گروه‌های مسلح در شام بیداد می‌کند. یکی از این گروه‌ها که داعیه قدیمی و انقلابی دارد و خود را مولود الثوره می‌داند، جبهه جنوبی است؛ گروه‌هایی که از درعا شکل گرفتند و خود را باعث و بانی شورش علیه حکومت بشار اسد می‌دانند. به گزارش «وطن امروز»، اکنون احمد الشرع مانده و این گروه‌ها که برخی از آنها با امارات و روسیه ارتباطات تنگاتنگی دارند و زمزمه‌هایی هم به گوش می‌رسد که اعلام کرده‌اند سلاح خود را تحویل دولت موقت فعلی سوریه نمی‌دهند. روزنامه آمریکایی وال‌‌استریت ژورنال در گزارشی با عنوان «رقابت کشورهای عربی با ترکیه برای نفوذ در سوریه جدید» به بررسی تلاش‌ عربستان سعودی و امارات، برای گسترش نفوذ خود در سوریه پرداخته است.
«فابریس بالانش» استاد دانشگاه لیون فرانسه در این گزارش گفته است یکی از نگرانی‌های اصلی کشورهای عربی، گرایشات حکام جدید سوریه و محبوبیتی است که می‌تواند پیامدهای مشابهی در دیگر جوامع عربی ایجاد کند. از این رو، این کشورها به دنبال آن هستند جایگاه خود را در آینده سوریه تثبیت کرده و از موج احتمالی احیای اسلام‌گرایی در منطقه جلوگیری کنند.
عربستان و امارات که پیش‌تر تلاش کردند از گسترش گرایشات رادیکال سنی در کشورهایی نظیر تونس، مصر و لیبی جلوگیری کنند، اکنون همین نگرانی را در قبال سوریه دارند. این کشورها پس از کودتای نظامی در مصر و برکناری اخوان‌المسلمین، میلیاردها دلار برای حمایت از نظام عبدالفتاح السیسی هزینه کردند تا اخوان‌المسلمین را به حاشیه برانند.
این گزارش همچنین نشان می‌دهد عربستان که در عراق پس از سقوط صدام میدان را به ایران واگذار کرد، اکنون در سوریه می‌کوشد با استفاده از ابزار کمک‌های انسانی و اقتصادی، نفوذ ترکیه را کاهش دهد. ترکیه، بویژه پس از آغاز بحران سوریه، با حمایت از گروه‌های مسلح مخالف و ایجاد مناطق نفوذ در شمال سوریه، جایگاهی محوری در تحولات این کشور یافته است.
بر این اساس، کمک‌های عربستان و سایر کشورهای عربی نه‌تنها با هدف رقابت با ترکیه، بلکه با رویکردی بلندمدت برای جلوگیری از بازگشت یا تقویت عناصر تندرو میان گروه‌های سیاسی و نظامی سوریه انجام می‌شود.
انور قرقاش، مشاور سیاسی رئیس امارات ماه گذشته ابراز نگرانی کرد در صورت تسلط عناصر تندرو بر گروه‌های مخالف در سوریه، منطقه با یک بحران جدید روبه‌رو خواهد شد.
اگر مبنای تحلیل وال‌‌استریت‌‌ژورنال مبنی بر تلاش کشورهای عربی برای نفوذ در سوریه را به عنوان بخشی از رقابت منطقه‌ای گسترده‌تر در میان بازیگران کلیدی خاورمیانه در نظر بگیریم، این رقابت نه‌تنها بر آینده سیاسی سوریه، بلکه بر نظم امنیتی و ژئوپلیتیکی منطقه نیز سایه خواهد انداخت.
عربستان و امارات در کنار تلاش برای کاهش نفوذ ترکیه، به دنبال الگویی هستند که بتواند از بازگشت گرایش‌های رادیکال سنی جلوگیری کند اما موفقیت این پروژه به فاکتورهای متعددی نظیر همکاری با سایر بازیگران منطقه‌ای و جهانی و نوع تعامل با گروه‌های سیاسی داخل سوریه بستگی دارد.
چند روز قبل خالد المحامید، تاجر معروف سوری ساکن امارات گفت‌وگویی با شبکه تلویزیون دولت سوریه داشت و اعلام کرد جبهه جنوبی تا زمان تشکیل یک دولت منسجم سلاح خود را تحویل نمی‌دهد.
خالد المحامید، داماد احمد العوده، از برجسته‌ترین فرماندهان لشکر جنوبی و در سابق تیپ هشتم لشکر پنجم جنوب بود که از سال 2017 با روسیه و دولت بشار اسد طی توافق ملی همکاری کرد.
العوده یکی از افراد حاضر در جنگ داخلی سوریه بود و نیروهای او جزو نخستین کسانی بودند چند ماه قبل حتی پیش از هیات تحریرالشام وارد دمشق شدند.
او رابطه بسیار نزدیکی با کشورهای روسیه و امارات دارد و بسیاری بر این باورند او در آینده مانند خلیفه حفتر در جنوب علیه جولانی دست به شورش خواهد زد، به همین علت جولانی سعی کرد با ملاقاتی که ترتیب داد او را متقاعد به خلع سلاح کند اما هنوز جبهه جنوب نپذیرفته است و به نظر می‌رسد در آینده نیز نخواهد پذیرفت.
از سوی دیگر درعای سنی‌مذهب و سویدای دروزی را هم نباید از قلم انداخت، زیرا آنجا هم گروه‌های مسلح حضور دارند و احمد الشرع مجبور شد یک زن دروزی را استاندار سویدا کند.
اعضای اتاق عملیات جنوب سوریه (SOR) چه کسانی هستند؟
اتاق عملیات جنوب (SOR) ائتلافی متشکل از چندین سازمان است که در جنوب سوریه (سویدا، درعا و قنیطره) تشکیل شده است. نیروهای اصلی که در این چارچوب عمل می‌کنند، سازمان‌های دروزی از استان سویدا و سازمان‌های سنی از منطقه درعا هستند. علاوه بر این، چندین گروه محلی در قنیطره و منطقه جنوبی جولان فعالیت می‌کنند اما اطلاعاتی درباره آنها در دسترس نیست. برجسته‌ترین رهبران این ائتلاف احمد العوده و نسیم ابوآرا هستند.
العوده 44 ساله، اهل استان درعا، دارای مدرک ادبیات انگلیسی است و قبلا در ارتش اسد خدمت کرده است.
پس از شروع جنگ داخلی، او به شورشیان منطقه خود پیوست و فرماندهی سازمان «جوانان سنه» (شباب السنه) را بر عهده گرفت که به عنوان بخشی از ارتش آزاد سوریه فعالیت می‌کرد. پس از اینکه رژیم در سال 2018 کنترل جنوب سوریه را به دست گرفت، او فرمانده «تیپ هشتم» شد که تحت نظارت روسیه عمل می‌کرد و نزدیک به نیروهای روس در این کشور به حساب می‌آمد.
ابوآرا نیز مانند العوده در جریان جنگ داخلی به شورشیان پیوست و یکی از رهبران «جوانان اهل سنت» و سپس یکی از فرماندهان تیپ هشتم بود. ابوآرا همچنین توسط بسیاری به عنوان فردی که با اسد و روسیه همکاری کرده است، شناخته می‌شود.
* حرکت رجال الکرامه
یک سازمان شورشی مسلح دروزی که در منطقه سویدا فعالیت می‌کند. شیخ یحیی الحجار در حال حاضر رهبری این سازمان را پس از ترور بالوس در سال 2015 بر عهده دارد. رهبران این سازمان طی سال‌ها بی‌طرفی را حفظ کرده‌اند و رسما به ارتش آزاد سوریه یا سازمان‌های دیگر نپیوسته‌اند.
* حرکت شیخ الکرامه
یک سازمان شورشی دروزی که در منطقه سویدا فعالیت می‌کند. رهبران این سازمان لیث و فهد بالوس (فرزندان شیخ وحید بالوس) هستند که پس از قتل پدرشان در سال 2015 از جنبش رجال الکرامه جدا شدند.
* لوا الجبل (تیپ کوهستانی)
یک سازمان شورشی دروزی مستقر در استان سویداست. این سازمان سال 2014 تاسیس شد و به یکی از برجسته‌ترین سازمان‌ها در منطقه تبدیل شده است. موسس این سازمان، مرهیج حسین الجرمانی، ژوئیه 2024 در سویدا ترور شد.
* تیپ 8
این سازمان از سال 2018 در منطقه درعا و بصری فعالیت می‌کند. این سازمان تا سال 2018 به عنوان بخشی از ارتش آزاد سوریه فعالیت می‌کرد و یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌ها در منطقه درعا بود. 
پس از تسلط رژیم اسد بر جنوب سوریه در سال 2018، بسیاری از عوامل این سازمان مشارکت در «توافقنامه‌های آشتی» را انتخاب کردند که در آن به عنوان بخشی از لشکر 5 ارتش سوریه و تحت نظارت روسیه (تا سال 2022) شروع به فعالیت کردند. فرمانده این سازمان احمد العوده است که به عقیده بسیاری در جنوب سوریه با رژیم اسد همکاری داشته است.
* کمیته مرکزی
یک چارچوب غیرنظامی که پس از کنترل رژیم اسد بر جنوب سوریه در سال 2018 در منطقه درعا شروع به فعالیت کرد. این چارچوب توسط رهبران برجسته محلی، شیوخ قبایل، رهبران سابق سازمان‌های شورشی و نمایندگانی از منطقه قنیطره هدایت می‌شود.
در کنار این سازمان‌ها، بسیاری از گروه‌های غیروابسته و بدون چارچوب سازمانی مشخص در جنوب سوریه و قنیطره فعالیت می‌کنند. بسیاری از کسانی که در این گروه‌ها فعالیت می‌کنند - اعم از سنی‌ها و دروزی‌ها - قبلا به عنوان بخشی از ارتش آزاد سوریه یا در سازمان‌هایی که در سال 2018 منحل شدند، فعالیت می‌کردند.
احمد العوده کیست؟
العوده فعالیت نظامی خود را به عنوان یک معارض نظام سوریه آغاز کرد و در سال‌های نبرد علیه نظامی سوریه 3 برادر خود را از دست داد، با این حال وی چندین‌بار مواضع خود را در قبال گروه‌های مسلح تغییر داد و در نهایت به ارتش سوریه پیوست. برجسته‌ترین تغییر موضع وی هنگامی بود که به عنوان فرمانده گروه شباب اهل السنه دوشادوش جبهه النصره و جنبش المثنی، نیروهای ارتش سوریه را مارس 2015 از زادگاهش یعنی شهر بصری الشام اخراج کرد اما در ادامه، وی علیه جبهه النصره و المثنی شورید و آنها را نیز از شهر بصری اخراج کرد. 
پس از آنکه ارتش سوریه طی عملیات بزرگ خود برای آزادسازی جنوب سوریه در اواسط سال 2018 مناطق اللجاه و بصرالحریر را تحت کنترل گرفت و به منطقه بصری نزدیک شد، مذاکرات با احمد العوده در شهر بصری و تحت نظر طرف روس آغاز شد و در نهایت پس از ورود نیروهای ارتش سوریه به بصری، توافقنامه صلح با احمد العوده شکل گرفت. به موجب توافق، ارتش سوریه داخل شهرها و مناطق جنوبی شد و مسلحان کنترل حکومت بر مناطق جنوبی سوریه را پذیرفتند. 
العوده نیز سلاح‌های سنگین خود را تسلیم ارتش کرد و به «سپاه پنجم» که زیر نظر روس‌ها اداره می‌شد، پیوست و روس‌ها و فرماندهی ارتش سوریه، فرماندهی سپاه پنجم در منطقه جنوبی را به وی واگذار کردند.
حالا همین مراودات باعث شده احمد العوده به عنوان یکی از افراد مرتبط با روسیه و امارات و کسی که هم سابقه طولانی در مبارزه علیه اسد داشته، هم نفوذ گسترده‌ای در میان گروه‌های مسلح جنوب دارد؛ به عنوان یکی از چهره‌های مطرح گروه‌های مسلح حاکم بر سوریه شناخته شود؛ کسی‌که به نظر می‌رسد در آینده از او بیشتر خواهیم شنید.