ایرانیان جهان - هنر دوستان با ورود به بخش ویژه موزه ملی هنرهای آسیایی با صدای ضبط شده زنی در حال شاهنامه خوانی به زبان فارسی مواجه می شوند.
بر اساس گزارش واشنگتن پست، حتی اگر بازدیدکنندگان فارسی را نفهمند، تحت تأثیر ابیات شاهنامه و موسیقی حماسی آن در موزه ملی هنرهای آسیایی قرار می گیرند. شاهنامه توسط فردوسی در سال 367 هجری قمری به پایان رسید و تاریخ ایرانیان قبل از اسلام اعم از اسطوره ای و واقعی را از زمان آفرینش جهان تا آستانه حمله اعراب بازگو می کند.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
این متن برای ایرانیان امروز بسیار مهم است. شاهنامه موجود در موزه ملی هنرهای آسیایی به شاهنامه مغول معروف است و نسخه مصور شاهنامه ای است که در دوران حکومت نزدیک به یک قرنی ایلخانیان در شهر تبریز نوشته شده است. این نسخه خطی به دلیل اندازه بزرگ و نقاشی های پیچیده اش که دارای مواد گرانبهایی مانند طلا، نقره و لاجورد است، قابل توجه است.
سایمون رتیگ، متصدی این نمایشگاه درباره این چاپ شاهنامه گفت: این اثر خارق العاده نشان دهنده نکته مهمی در تاریخ نقاشی ایران است و در تاریخ ایران کتاب دیگری مانند آن وجود ندارد. این نسخه خطی تا پایان قرن سیزدهم در ایران کم و بیش دست نخورده باقی ماند، اما در سال 1289 توسط یک دلال هنری بلژیکی خریداری شد و او جلد این کتاب نفیس را جدا کرد و برای سود بیشتر صفحات آن را جداگانه فروخت. امروزه تنها 57 صفحه مصور از این کتاب در یک مکان موجود است و مابقی صفحات آن در سراسر جهان پراکنده شده است.
موزه ملی هنر این 57 صفحه را برای اولین بار همراه با ورق های به امانت گرفته شده از برخی مؤسسات دیگر و همچنین نسخه های خطی و اشیای ارزشمند دیگر از جمله سرامیک، فلزکاری و منسوجات به نمایش گذاشته است. شاهنامه مغول صحنه های قهرمانانه نبردها و کشتار حیوانات وحشی توسط شاهان را به تصویر می کشد. این نسخه از شاهنامه به منظور یادآوری افسانه های ایرانی و همچنین تقویت حقانیت ایلخانان در آن زمان نوشته شده است. بخشی از نقاشی های این کتاب به نبرد بهرام گور پادشاه ساسانی با موجودی افسانه ای به نام کرگ اختصاص دارد. در این نقاشی‌ها بهرام گور سوار بر اسب در حالی که لباس زرشکی با نقوش طلایی و تاج طلایی مزین به یاقوت بر تن دارد و سلاح‌های آغشته به خون مانند گرز، شمشیر و تیر و کمان را در دست دارد به تصویر کشیده شده است. سر بریده کراگ عظیم الجثه نیز روی زمین مانده است.
نقاشی‌های این شاهنامه مغولی بر صحنه‌هایی که اسکندر مقدونی را به تصویر می‌کشد تأکید ویژه‌ای دارد. نقاشی‌های شگفت‌انگیز «اسکندر و درخت سخنگو» در میان این صفحات برجسته است و شامل عناصر خارق‌العاده‌ای است، از جمله منظره‌ای از قارچ‌ها و صخره‌های سورئال، و «درخت سخنگو» با دو تنه در هم تنیده: تنه‌ای نر که در طول روز صحبت می‌کند. و تنه ماده ای که در شب های تنهایی حرف می زند و اسکندر و همراهانش را از مرگ قریب الوقوعشان خبر می دهد. مهارت هنرمند یا هنرمندان ناشناس این اثر در به تصویر کشیدن جزئیات چهره ها به خوبی نمایان است.
اگرچه مغول ها در جهان غرب چهره منفی دارند و از آفت تمدن اروپا محسوب می شوند، اما این شاهنامه فرهنگ ایلخانیان را نشان می دهد. ایلخیانیان با تضمین ثبات کشور و گسترش تجارت، بازرگانان، دیپلمات ها و روحانیون را به کشور جذب کردند. مارکوپولو، تاجر و جهانگرد ونیزی نیز در این دوره از تبریز دیدن کرد. این نمایشگاه با گردآوری آثار مختلف قابل حمل توسط مسافران، صنعتگران، نشان می دهد که چگونه شاهنامه مغول تحت تأثیر طیف گسترده ای از سنت های فرهنگی و مذهبی از سرزمین های شرقی و غربی از جمله اروپای مسیحی، امپراتوری بیزانس، ارمنستان و چین قرار گرفته است. بود

برای مثال، صحنه ای واضح از نبرد اسکندر با یک پادشاه هندی، شباهت زیادی به تصویری از کتاب مقدس مورگان در اواسط قرن سیزدهم دارد. نقاشی غم انگیر فریدون از شاه ایرانی که سر پسر مقتول خود ایرج را در دامان خود گرفته است از نظر سبک، ترکیب بندی، پالت رنگی و حتی حاشیه های هندسی شبیه به تصویر مریم مقدس است که جسد عیسی را در دست گرفته است. برخی دیگر از نقاشی‌های این شاهنامه نیز صحنه‌هایی از درختان و کوه‌ها را به تصویر می‌کشند که از سبک نقاشی‌های چینی الهام گرفته شده‌اند.
اگرچه آثاری که احتمالاً بر شاهنامه مغول تأثیر گذاشته اند در زمان گم شده اند، اما نمایشگاه موفق شده است همگرایی های ظاهری را نشان دهد و تأیید می کند که این نقاشی ها از آثار هنری الهام گرفته شده به پادشاهان ایلخانی از کشورهای سراسر جهان هستند. ترسیم می شوند حتی اگر نقاشان آن زمان در ایران معانی اصلی این آثار هنری خارجی را درک نکرده باشند.
بنابراین، هنر باشکوه شاهنامه مغول تا حد زیادی مدیون به هم پیوستگی جهان قرون وسطی است. رتیگ در مصاحبه‌ای گفت: «دنیای آن زمان یک بینش‌گر جهانی بود. هنرمندان شاهکارهای خود را به تنهایی تولید نمی‌کردند، بلکه از افراد، ایده‌ها و کالاهایی که در طول سفر به کشورشان می‌رسید الهام می‌گرفتند و در نتیجه بهترین نوع را تولید می‌کردند. هنر در تاریخ بشر