ایرانیان جهان - صفحه اقتصاد - دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ طی سال‌های 1395 تا 1399 یکی از پرماجراترین و پرتنش‌ترین دوره‌ها در روابط ایران و آمریکا بود.
سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران، خروج از برجام و اعمال شدیدترین تحریم‌ها، زمینه‌ساز پیچیدگی‌های زیادی در مناسبات دو کشور شد.
حالا پرسش اصلی این است که در صورت بازگشت احتمالی ترامپ به قدرت، چه رویکردی نسبت به ایران اتخاذ خواهد شد؟ آیا سیاست‌های پیشین ادامه خواهد یافت یا تغییراتی در پیش خواهد بود؟
علی عبدالعلی‌زاده، نماینده ویژه رئیس جمهور در اقتصاد دریامحور گفت: خوشبختانه مجموعه حاکمیت نظام به این نتیجه رسیده که با مقامات آمریکا گفت‌وگوی رو در رو داشته باشیم و نباید پیغام و پسغام بفرستیم.
پیام پزشکیان به مردم آمریکا چیست؟ مذاکره عزتمندانه

معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رئیس‌جمهور خبر داد که پیام رئیس‌جمهور فردا، چهارشنبه 25 دی 1403 از شبکه NBC آمریکا پخش می‌شود.
سیاست احتمالی ترامپ در دوره جدید؛ فشار حداکثری نسخه دوم؟

تحلیلگران معتقدند ترامپ اگر به قدرت بازگردد، نسخه دوم سیاست فشار حداکثری را علیه ایران اجرا خواهد کرد. محمد خواجوئی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه، می‌گوید سیاست کلان ترامپ نسبت به ایران تغییر چندانی نخواهد داشت و او تلاش خواهد کرد از طریق ترکیب تهدید و دیپلماسی، ایران را به سمت توافقی سوق دهد که موردنظر واشنگتن است.
ترامپ به احتمال زیاد همان استراتژی پیشین خود را در قالب تشدید تحریم‌ها و اقدامات چندجانبه علیه ایران به اجرا خواهد گذاشت. هدف او این است که ایران به سمت توافقی حرکت کند که محدودیت‌های بیشتری بر برنامه اتمی‌اش اعمال کند و این کشور را از دستیابی به سلاح هسته‌ای باز دارد.
آیا ترامپ به اقدام نظامی علیه ایران فکر می‌کند؟ هرچند ترامپ بارها اعلام کرده که مخالف جنگ‌های طولانی‌مدت نظیر جنگ‌های افغانستان و عراق است، اما این به معنای مخالفت او با اقدام نظامی نیست. در نگاه ترامپ، اقدام نظامی محدود و هدفمند می‌تواند از بروز جنگ‌های بزرگ جلوگیری کند.
جایگاه دیپلماسی در سیاست ترامپ علیه ایران بر اساس تحلیل ریچارد هاس و ریچارد نفیو، دیپلماسی بهترین ابزار برای مهار برنامه اتمی ایران است. این تحلیلگران معتقدند که اقدام نظامی نباید ابزار نخست آمریکا در قبال ایران باشد، اما در صورت شکست دیپلماسی، می‌توان از آن به عنوان یک تهدید معتبر استفاده کرد.
آنان تاکید دارند که اقدام نظامی گسترده علیه ایران نه‌تنها برنامه اتمی این کشور را به‌طور کامل متوقف نخواهد کرد، بلکه ممکن است باعث تقویت برنامه‌های زیرزمینی و پنهانی ایران شود. بر همین اساس، آن‌ها به دولت آمریکا توصیه می‌کنند که دیپلماسی را با تحریم‌های اقتصادی و فشارهای سیاسی ترکیب کند تا بتواند ایران را به توافقی بلندمدت و قابل نظارت وادار کند.
تفاوت اقدام نظامی با جنگ گسترده چیست؟ یکی از نکات کلیدی که باید به آن توجه کرد، تفاوت میان «اقدام نظامی» و «جنگ گسترده» است. در فضای رسانه‌ای ایران، اغلب این دو مفهوم به اشتباه مترادف گرفته می‌شوند. اما منظور آمریکایی‌ها از گزینه نظامی، حمله گسترده و اشغال یک کشور نیست، بلکه اقدامی محدود و هدفمند علیه تاسیسات هسته‌ای یا نظامی ایران است.
طرفداران این گزینه در آمریکا بر این باورند که یک اقدام نظامی کوبنده و موثر می‌تواند توانمندی‌های هسته‌ای ایران را به‌شدت تضعیف کند. مخالفان نیز می‌گویند چنین اقداماتی در گذشته نتوانسته‌اند اهداف بلندمدت را محقق کنند؛ برای مثال، حمله سایبری به تاسیسات ساخت سانتریفیوژ ایران در سال 2021 تأثیر بلندمدتی بر برنامه هسته‌ای ایران نداشت.
ترامپ و دیپلماسی سریع به‌نظر می‌رسد ترامپ در صورت بازگشت به قدرت، تمایلی به سیاست صبر استراتژیک در قبال ایران نخواهد داشت. او معتقد است که باید هرچه سریع‌تر توافقی با ایران حاصل شود. از این رو، ایران ممکن است فرصت زیادی برای مذاکره نداشته باشد.
ترامپ و تیم او ممکن است به تهدید نظامی به‌عنوان ابزاری برای پیشبرد دیپلماسی متوسل شوند. احتمال دارد پیش از اکتبر 2025، زمانی که تعهدات ایران در برجام به پایان می‌رسد، دیپلماسی همچنان روی میز باشد. اما این‌بار ممکن است مدل برد-برد مورد نظر ایران در دسترس نباشد و توافق جدید با هزینه‌های بیشتری برای تهران همراه شود.
واکنش احتمالی ایران به بازگشت ترامپ

دولت پزشکیان که از ابتدا سیاست تعامل با غرب را در پیش گرفته بود، با تغییرات منطقه‌ای و افزایش تقابل با اسرائیل عملاً به حاشیه رفت. اکنون با بازگشت احتمالی ترامپ به قدرت، چشم‌انداز سیاست تعامل نیز تیره‌تر به‌نظر می‌رسد.
با این وجود، ایران همچنان در تلاش است تا مذاکرات دیپلماتیک را احیا کند. مذاکرات ایران و اروپا که قرار است دور دوم آن در ژنو برگزار شود، نشانه‌ای از این تلاش‌هاست. مقام‌های ایرانی نیز بارها از آمادگی برای مذاکره با دولت جدید آمریکا سخن گفته‌اند.
آیا توافقی شبیه برجام ممکن است؟ به‌نظر می‌رسد هدف ایران از مذاکرات جدید، دستیابی به توافقی شبیه برجام باشد. اما این‌بار دستیابی به چنین توافقی با چالش‌های بیشتری همراه خواهد بود. چرا که شرایط منطقه تغییر کرده و ایران در موضع ضعف بیشتری قرار دارد.
طرف مقابل، به‌ویژه اسرائیل، ممکن است مخالف هرگونه توافق مشابه برجام باشد. آمریکا نیز احتمالا خواهان توافقی گسترده‌تر خواهد بود که مسائل منطقه‌ای و برنامه موشکی ایران را نیز دربرگیرد.
میزان اثرگذاری تحلیل‌ها بر سیاست آمریکا تحلیل‌های اندیشکده‌هایی نظیر ریچارد هاس و ریچارد نفیو در سپهر سیاسی آمریکا مطرح می‌شوند، اما میزان اثرگذاری آن‌ها به دولت حاکم بستگی دارد. در دوره ترامپ، اندیشکده‌های راست‌گرا و محافظه‌کار تاثیر بیشتری خواهند داشت. این تحلیل‌ها به‌ویژه در میان جمهوری‌خواهان که به فشار حداکثری اعتقاد دارند، مورد استقبال قرار می‌گیرد.
جدول مقایسه سیاست‌های ترامپ و بایدن در قبال ایران

موضوع سیاست ترامپ سیاست بایدن

توافق هسته‌ای	خروج از برجام	بازگشت مشروط به برجام
تحریم‌ها	اعمال فشار حداکثری	کاهش محدود تحریم‌ها
دیپلماسی	دیپلماسی تحت فشار	دیپلماسی چندجانبه
اقدام نظامی	تهدید و اقدام محدود	ترجیح دیپلماسی به اقدام نظامی

آیا ترامپ در دوره جدید به توافق با ایران فکر می‌کند؟
احتمال دارد اما با شروط سختگیرانه‌تر.
آیا ترامپ اقدام نظامی علیه ایران انجام می‌دهد؟
ممکن است به اقدام نظامی محدود فکر کند.
تفاوت اقدام نظامی و جنگ چیست؟
اقدام نظامی محدود است؛ جنگ گسترده و طولانی است.
آیا ترامپ مخالف جنگ است؟
بله، اما با اقدام نظامی کوتاه‌مدت موافق است.
هدف ترامپ از فشار حداکثری چیست؟
محدود کردن برنامه هسته‌ای و منطقه‌ای ایران.
آیا ایران به مذاکرات جدید علاقه دارد؟
بله، اما با شرایطی مشابه برجام.
آیا اسرائیل با توافق جدید موافق است؟
خیر، اسرائیل مخالف هرگونه توافق با ایران است.
آیا اروپا در مذاکرات نقش دارد؟
بله، اروپا به دنبال احیای توافق هسته‌ای است.
آیا توافق جدید فقط درباره هسته‌ای خواهد بود؟
خیر، ممکن است مسائل موشکی و منطقه‌ای هم مطرح شود.
آیا بایدن سیاست ترامپ را ادامه می‌دهد؟
خیر، بایدن به دنبال دیپلماسی چندجانبه است.
آیا تحریم‌های جدید علیه ایران اعمال می‌شود؟
احتمال آن وجود دارد.
آیا برجام هنوز معتبر است؟
خیر، آمریکا و ایران از آن خارج شده‌اند.
آیا ایران آماده مذاکره با ترامپ است؟
بله، به شرطی که توافق عادلانه باشد.
چقدر احتمال جنگ گسترده وجود دارد؟
کم، اما اقدام نظامی محدود محتمل است.
آیا فشار حداکثری موثر بوده است؟
نتایج آن محدود و کوتاه‌مدت بوده است.
از مخاطبان گرامی دعوت می‌کنیم که برای دریافت آخرین اخبار و تحلیل‌های اقتصادی مرتبط با روابط ایران و آمریکا، به بخش « سیاسی » صفحه اقتصاد مراجعه کنند و نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارند.
مطالعه بیشتر: برنامه ترامپ برای انزوای هرچه بیشتر ایران