ایرانیان جهان -

براساس قانون، افراد می‌توانند به مناطق آزاد و ویژه بروند و کالا بخرند و وارد کشور کنند که همان تجارت همراه مسافر نامیده می‌شود. زمانی که واردات و صادرات «مسافری» از طریق بازارچه‌های مرزی در کشورهای همسایه و گاهی فراتر از آن انجام می‌شود، به آن «تجارت چمدانی» گفته می‌شود.
در تعریفی دیگر، تجارت چمدانی یکی از ساده‌ترین روش‌های صادرات و واردات و حمل‌ونقل کالا به‌همراه مسافر است که باوجود حجم کم آن نسبت به تجارت کلان کشورها، سالانه هزاران دلار ارزآوری دارد.
در حال‌ حاضر اصطلاح «تجارت چمدانی»، به‌قدری رایج شده است که گاهی فراموش می‌شود، این اصطلاح مولود یک بی‌انضباطی بازرگانی و زمینه‌ساز بروز جرم و آسیب‌های تجاری است. بسیاری از افراد با سفرهای مستمر به برخی کشورهای همسایه، به واردات و صادرات کالا در حجم محدود مبادرت می‌کنند. کسانی که با استفاده از «مقررات گمرکی مسافران»، به‌دنبال به‌راه انداختن کسب‌وکار برای خود هستند، ملزم به انجام تجارت در قالب مسافری با یک تجارتخانه در اندازه یک چمدان هستند و اگر از نظر نوع و حجم کالا فراتر روند، عملی خلاف قوانین مرتکب شده و به‌اصطلاح «چترباز» نامیده می‌شوند. صادرات چمدانی، صادرات قانونی کالا در حجم تجاری و به‌صورت چمدانی است.
از ابتدای دهه 70 که خرید کالا از منطقه آزاد کیش با برگ سبز رایج شد، نوع جدیدی از تجارت به نام «تجارت چمدانی» شکل گرفت،اما با حذف برگ سبز، نرخ اجناس در منطقه آزاد کیش و دیگر شهرها یکسان شد. در چنین شرایطی، «تجار چمدانی» برای تجارت به کشورهایی مانند ترکیه و امارات روی آوردند، اما به‌خاطر تفاوت نرخ ناچیز اجناس وارداتی از این دو کشور در داخل و خارج، اجناس چینی با نرخ کمتر جایگزین آنها شدند و از آن زمان «تاجران چمدانی» اجناس‌شان را در مراکز غیرقانونی با نرخ بیشتر نسبت به بازار می‌فروشند. این فروشگاه‌های به‌اصطلاح زیرزمینی کم نیستند و در برخی منازل و حتی آرایشگاه‌ها تشکیل می‌شوند.
شاید تجارت چمدانی به‌دلیل حجم کوچک این نوع مبادله، مسئله‌ای بی‌اهمیت جلوه کند و متولیان امر توجهی به این نوع تجارت نکنند اما این تجارت بخش مهمی از کسب‌وکار مرزنشینان را در برمی‌گیرد. تجارت چمدانی در ایران اگرچه نسبت به حجم تجارت کلان، رقم بسیار ناچیزی است، اما از اهمیت بسیاری زیادی برخوردار است. اهمیت تجارت چمدانی در ایجاد اشتغال برای بخشی از مرزنشینان کشور است که به‌طورمعمول در مناطق محروم و استراتژیک زندگی می‌کنند. جذب گردشگر، حضور تجار و رونق اقتصادی در مناطق آزاد از مهم‌ترین مزیت‌های تجارت چمدانی است. در واقع رونق تجارت چمدانی نیازمند زیرساخت‌های اساسی مانند هتل و تامین کالاهای موردتقاضای مسافر در مناطق آزاد است.
در کنار مبادلات تاجران ایرانی با کشورهای عضو سی‌آی‌اس، تجارت محدودی در گمرکات مرزی مستقر در شمال، شمال‌شرق و شمال‌غرب کشور از طریق مرزنشینان این مناطق با مرزنشینان سایر کشورهای یادشده انجام می‌شود که محدود به اقلام کالایی خاصی بوده و به تجارت چمدانی معروف است.
امروزه مناطق آزاد در دنیا به‌عنوان مهم‌ترین ابزارهای رونق تجارت و کسب‌وکار به‌شمار می‌روند. از این‌رو در زمینه رشد اقتصادی باید به توسعه مناطق آزاد توجه داشت. در صورت تصویب تجارت چمدانی در مناطق آزاد، این مناطق به‌عنوان مهم‌ترین پایگاه‌های اقتصادی کشور مطرح خواهند شد. تجارت چمدانی یا همان کالای همراه مسافر، امتیاز مناسبی برای منطقه آزاد محسوب می‌شود. علاوه بر این، تجارت چمدانی یکی از مهم‌ترین عوامل پیشرفت صادرات است که به آن رونق می‌بخشد.
قانونمند بودن تجارت چمدانی در بیشتر کشورهای جهان، به این دلیل است که در قالب مقررات مربوط به «مسافرین» انجام می‌شود و در سایر قوانین و مقررات، سرفصلی با عنوان «قوانین و مقررات تجارت چمدانی» وجود ندارد. در قوانین و مقررات ایران نیز موضوعی با عنوان «تجارت چمدانی» وجود ندارد و این اصطلاح برپایه «مقررات گمرکی کالاهای همراه مسافر» مرسوم شده است.
درباره تجارت چمدانی، وقتی حقوق و امکاناتی برای مسافر در نظر گرفته می‌شود (مثل واردات برخی کالاها در حد نیاز) افرادی به‌صورت‌سیستماتیک از «حقوق مسافران» بدون پرداخت عوارض گمرکی و حقوق دولتی برای انجام صادرات و واردات استفاده می‌کنند که کارشان خلاف قانون هم نیست،اما همان‌طور که در ابتدا اشاره شد، تجارت چمدانی گاهی مولود یک بی‌انضباطی اقتصادی است. البته ممکن است به‌رسمیت شناختن «تجارت چمدانی» دارای عواقبی همچون تقلب، کلاهبرداری و قاچاق باشد و به‌طورکلی منشأ جرم‌زایی شود، بنابراین از نظر امور اصناف، حمایت از مصرف‌کنندگان و... این نوع تجارت می‌تواند ایجاد مشکل کرده و مسائل حاشیه‌ای به‌وجود آورد. با این اوصاف، بعضی از کشورهای مشترک‌المنافع جهان به‌منظور توسعه روابط تجاری‌شان با تسهیل مقررات واردات و صادرات «کالاهای مسافر» به‌نوعی این نوع تجارت را به‌رسمیت می‌شناسند. البته باوجود بسیاری از دست‌اندرکاران کسب‌وکار، صادرات چمدانی برای کشور مزیت رقابتی نیز ایجاد می‌کند.